‘Minder een bond van de staat, meer van de straat’

In 2017 ontstond een grote beweging van leraren in het primair onderwijs voor meer salaris. Hoe kan het dat de gevestigde bonden, AOb en CNV Onderwijs, die onvrede
niet hebben gesignaleerd en georganiseerd?

‘Uiteraard wisten de bonden van de salariskloof. Daar werd ook over gesproken. Maar de grote onvrede was niet zichtbaar. Er zitten relatief veel vrouwen met een parttime-baan in het primair onderwijs. Zij zijn minder afhankelijk van dat inkomen. En ze zijn minder goed georganiseerd, en niet of nauwelijks actief in de vakbonden. De grote onderwijsbonden zijn democratische organisaties met veel lagen. Dat is een groot goed, maar leidt er ook toe dat signalen van de werkvloer minder snel de hoogste organen bereiken.’ 

Maar de AOb heeft toch overal kaderleden op de werkvloer? Hebben die de onvrede ook gemist? 

‘Ja, de kaderleden hebben de onvrede wellicht wel geconstateerd, maar zijn er niet in geslaagd deze onder de aandacht van de hoogste organen van de AOb te brengen. We hebben een hele gelaagde structuur, met rayons en sectorraden, en dat komt allemaal samen in het hoogste orgaan, de Algemene Vergadering. De leden komen slechts vier keer per jaar bij elkaar, dus je kunt je afvragen of ze dan echt kunnen sturen. Het is meer een orgaan waaraan verantwoording wordt afgelegd. Bovendien heeft de vergrijzing in ons kaderbestand ook flink toegeslagen.

Sinds een jaar of drie, na het ontstaan van PO in Actie, wordt er gewerkt aan vernieuwing van de AOb. Maar dat gaat traag. Ook de voorgestelde veranderingen moeten de hele gelaagde structuur door. Voordat er iets is besloten, ben je zo een jaar verder. Dat hoort erbij, maar het helpt allemaal niet.’ 

Wat kan de vakbeweging in bredere zin leren van PO in Actie? 

‘Wat ik opvallend en goed vond aan PO in Actie, is dat die zich onmiddellijk tot het kabinet richtte. Zo logisch, want daar zit het geld, maar dat is niet de gebruikelijke strategie van de gevestigde vakbonden. Wij denken in cao’s en cao-wijzigingen, en in conflicten met de werkgever. Nu was de werkgever een bondgenoot, waardoor het ook makkelijker was iedereen in beweging te krijgen. Mede doordat het salaris tijdens de staking niet werd gekort. 

Daarnaast had PO in Actie een heel heldere boodschap: betere salarissen en minder werkdruk. En koppelde dat aan een maatschappelijke boodschap van goed onderwijs. Daarmee werden de ouders ook bondgenoot.’ 

Wat is er in de AOb gaande sinds PO in Actie actief is?

‘Toen PO in Actie begon, waren er binnen de AOb al meer mensen die een andere weg in wilden slaan. Toen PO in Actie snel groeide, was de keuze voor samenwerking snel gemaakt. Er werden daardoor steeds meer nieuwe mensen actief binnen de AOb, die met een frisse blik naar de ontwikkelingen keken. Het dagelijks bestuur werd vernieuwd met meer jonge mensen en de voorzitter, Liesbeth Verheggen, trad af. De heftige reacties en discussie rond het aftreden van Liesbeth hebben alles wel in een stroomversnelling gebracht.’ 

Leg eens uit. 

‘Het heeft ons allemaal goed wakker geschud. Het was in een keer volkomen duidelijk dat het onderwijsveld niet accepteert dat je even in een achterkamertje iets tekent en dan zegt: joh, we gaan maar niet staken. Veel leden hebben toen opgezegd en de kaderleden waren boos. Zij vroegen zich af hoe de AOb deze deal had kunnen sluiten en de staking had afgeblazen zonder de leden te raadplegen. Daarop volgde een crisisberaad en het uiteindelijke vertrek van Liesbeth. Zij heeft later ook zelf gezegd: ‘Ik had niet moeten tekenen; ik ben bezweken onder de druk, maar had beter moeten weten.’ Dat is een harde les geweest, voor de hele organisatie.’