Provinciaal SP-voorstel arbeidsmigranten aangenomen
Op zijn laatste dag als SP-Statenlid in Overijssel diende Simon Zandvliet een eigen initiatiefnota in waarmee hij de leefsituatie van arbeidsmigranten wilde verbeteren. Na drie jaar onderzoek en schrijfwerk is zijn voorstel nu eindelijk aangenomen. ‘Deze mensen en hun verhalen laten mij nooit meer los.’
Een initiatiefvoorstel schrijven is niet zomaar iets. Dat merk je ook als je het document van Zandvliet doorleest. Het zit goed in elkaar, is uitgebreid en uit alles blijkt dat hij zich enorm heeft verdiept in de materie en er veel tijd in heeft gestoken. Dit terwijl het om een probleem gaat dat voor hem, en voor vele anderen, lange tijd onzichtbaar was.
Het was een bericht vanuit SP-afdeling Raalte dat Zandvliet drie jaar geleden op het spoor zette: ‘Ze benaderden mij omdat er van alles aan de hand was op vakantiepark Old Heino, waar veel arbeidsmigranten wonen. We zijn daar toen naartoe gegaan om zelf te zien en te horen wat er speelde. Het was vernederend hoe daar met deze mensen werd omgegaan. De woonsituatie en arbeidsomstandigheden waren verschrikkelijk.’
Naar de burgemeester
Op hetzelfde moment had zich, samen met de lokale SP en FNV, ook een groep arbeidsmigranten verzameld om naar de burgemeester toe te gaan. Op die manier wilden ze aandacht vragen voor hun situatie. Zandvliet: ‘Ze vroegen de burgemeester om te helpen. Hij is toch ook hun burgervader? Maar zijn reactie was dat hun arbeid wel nodig was maar dat ze absoluut niet op ondersteuning hoefden te rekenen. Hij wilde dus wel de lusten maar niet de lasten. Terwijl die lasten worden gecreëerd door de omstandigheden die de politiek zelf heeft veroorzaakt! Ik werd me toen toch woest. Dat was het moment waarop ik besloot om die woede om te zetten in iets goeds.’
Als Statenlid in de provincie Overijssel wist Zandvliet dat een eigen initiatiefvoorstel de beste manier zou zijn om iets aan de situatie te veranderen. Maar hij wist ook dat de problemen veelal onzichtbaar zijn voor de andere volksvertegenwoordigers. En dat het om een groep mensen gaat die niet kunnen stemmen, en waar je dus ook geen politiek voordeel bij hebt. Geen makkelijke klus dus om op die basis een voorstel aangenomen te krijgen. Daarom besloot Zandvliet om niet te starten in de vergaderzaal maar juist daarbuiten. Ook vond hij een opmerkelijke bondgenoot: Jan Jonker van de Overijsselse SGP.
Zandvliet: ‘Ik vertelde Jonker over mijn ervaringen bij het vakantiepark en hij begreep meteen waar ik het over had. We vonden het allebei verschrikkelijk, ik vanuit mijn socialistische waarden, hij vanuit zijn Bijbelse principes. Het lijkt misschien een gekke combinatie maar het bleek later ontzettend nuttig om dit samen te doen. Het voorstel is er echt beter door geworden.’
Stukgemaakt
Om een goed beeld te krijgen van de situatie van mensen, bezocht Zandvliet in de loop der tijd vele vakantieparken om daar met arbeidsmigranten te spreken. Hij hoorde daar schrijnende verhalen: ‘Ik sprak een vrouw die destijds 25 jaar oud was. Zij was in een woning gestopt met wildvreemde mannen. Alsof dat niet kwalijk genoeg was, kreeg ze een telefoontje dat haar woonplek was weggegeven. Een kwartier laten stonden haar spullen op de stoep terwijl ze nergens anders naartoe kon gaan. Ook sprak ik een vrouw die corona had die alsnog verplicht werd om naar haar werk toe te komen, omdat haar Nederlandse collega ook corona had. De reden dat zij wel moest komen, is dat ze haar woning huurde bij haar werkgever en ze die anders kwijt was!’
Eén van de mensen die Zandvliet ontmoette, is zijn grote drijfveer geworden om het initiatiefvoorstel tot een succes te maken: ‘Maria is een meisje uit Tsjechië dat daar in de gehandicaptenzorg werkte. Dat is hetzelfde werk als wat ik toen deed. Maar haar moeder werd ziek en ze had geld nodig voor de verzorging. Ze werd toen benaderd met beloftes over een prachtig huis, een hoog loon en een eigen auto in Nederland. Omdat ze haar moeder wilde ondersteunen heeft ze dat contract toen getekend. Natuurlijk was de situatie in werkelijkheid compleet anders.’
Hij vervolgt: ‘In een wit busje werd ze naar het grote onbekende Nederland gebracht. Maar in plaats van in een eigen huis werd ze achterin een vakantiepark gepropt. En in plaats van goed werk ging ze van tijdelijke oproep naar tijdelijke oproep waarbij ze ieder moment ontslagen kon worden. En terugkeren naar Tsjechië kan ook niet meer. Ze heeft een schuld van 2000 euro bij het uitzendbureau voor de rit naar Nederland. Nu zijn we zeven jaar verder en is Maria geknakt, stukgemaakt. Ze was een lieve, vrolijke en zorgzame vrouw, en nu is ze depressief en heeft ze een drankprobleem omdat ze geen andere manier meer ziet om haar leven te verlichten. Dit is wat er onder onze neuzen gebeurt en dit is wat we nu toestaan in ons land. Mensen worden kapotgemaakt door louche figuren die alleen maar geld willen verdienen.’
Tegen elkaar uitgespeeld
Woedend is Zandvliet dan ook op de uitzendbureaus en bedrijven die misbruik maken van mensen zoals Maria: ‘In Raalte draait 85% van het Jumbo-distributiecentrum op arbeidsmigranten. Zij zorgen ervoor dat er brood in de winkels ligt, maar ondertussen worden ze aan alle kanten uitgebuit. Ze worden behandeld als stront. Dat is niet goed voor mensen, maar ook niet goed voor de economie. Niet voor die van ons, maar ook zeker niet voor de economie van het land van herkomst. Daar worden ook weer mensen ingevlogen om de gaten op te vullen die ontstaan doordat bedrijven hier goedkope arbeidskrachten naartoe halen. Daarnaast willen mensen natuurlijk veel liever in hun eigen land werken, dicht bij familie en vrienden, als ze maar een loon krijgen waar ze van kunnen leven. Deze hele omgang met mensen remt ook de ontwikkeling in die landen.’
Ook voor de Nederlandse werkenden is dit model pervers, zo stelt Zandvliet: ‘Het is oneerlijke concurrentie. Heb je in Nederland een huis en betaal je je verzekeringen en andere vaste lasten, dan heb je gewoon een behoorlijk loon nodig om dat te kunnen doen. Doordat dubieuze uitzendbureaus de arbeidsmigranten onderbetalen, kan hier dus nooit mee geconcurreerd worden, want wat zij betaald krijgen is gewoon niet voldoende om in Nederland van te leven. Dat betekent dat mensen die nu niet werken maar dat wel zouden willen, dat gewoon niet kunnen omdat ze te duur zijn. Het is pure verdrukking, waarbij arbeiders tegen elkaar worden uitgespeeld terwijl de bedrijven er met de winsten vandoor gaan.’
Provincie in positie
De landelijke politiek, met de SP als koploper, is druk bezig om te kijken hoe arbeidsmigratie beter gereguleerd kan worden. De provincie gaat daar niet over. Maar daar legt Zandvliet zich niet bij neer: ‘Als deze mensen hier zijn en voor ons werken dan zijn het ook onze arbeiders waar we goed voor moeten zorgen. Veel provinciebesturen zeggen dat ze daar niet over gaan, maar ik heb met mijn voorstel laten zien dat dat wel zo is, als je het maar wilt.’
Zandvliet: ‘Als andere provinciale SP’ers hiermee aan de slag willen, dan is mijn gouden tip echt om naar de parken toe te gaan om daar met mensen te praten over hun situatie. Dat is de enige manier waarmee je echt een goed beeld te krijgt en uiteindelijk een goed voorstel kunt schrijven. Omdat het onzichtbaar is voor veel mensen, en dus ook voor bestuurders en andere volksvertegenwoordigers, zul je ze moeten meenemen, zodat ze bij de bespreking van je voorstel echt weten waar het over gaat. Zo hebben we gedurende de afgelopen drie jaar veel vragen gesteld, maar ook gesprekstafels georganiseerd met bedrijven die laten zien hoe het wel op een menswaardige manier kan. We hebben provinciale en gemeentelijke ambtenaren achter hun bureau weggesleept om mee naar buiten te gaan.’
Concrete voorstellen
Het resultaat van al die inzet is een heldere nota met concrete voorstellen. Zandvliet: ‘Wat we hebben gemerkt is dat de provincie perfect de regierol kan pakken, waar dat bij gemeenten niet lukt door gebrek aan kennis of personeel. Door dat stevig te doen en ervoor te zorgen dat overal dezelfde afspraken gelden, voorkom je dat problemen zich van gemeente naar gemeente verplaatsen. Ons advies is dus dat er binnen de provincie iemand komt die dit aanstuurt, en die gemeenten, werkgevers en arbeidsmigranten bij elkaar haalt om afspraken te maken.’
Hij vervolgt: ‘Allereerst vinden we dat de conclusies van het aanjaagteam onder leiding van Emile Roemer direct moeten worden overgenomen. Verder adviseren we om de registratie van arbeidsmigranten op orde te brengen bij de gemeenten. Nu zijn mensen niet ingeschreven waardoor ze geen recht hebben op zorg en sociale zekerheden. Hierdoor hebben ze ook geen stem. Dat is ook iets waar we voor pleiten: zet deze mensen zelf aan tafel en praat met ze, in plaats van over ze te praten. Luister naar hun verhalen en verbeter hun situatie.’
Tot slot is ook de woningbouw een punt van aandacht in het voorstel van Zandvliet: ‘Het belangrijkste is dat bed en brood gescheiden worden. De werkgever moet niet ook de verhuurder van de woning zijn. Dat geeft veel te veel macht aan de bedrijven en onzekerheid voor de mensen. Hier moeten de woningcorporaties echt samen met gemeenten aan de slag om fatsoenlijke woonruimte voor kort verblijf te bouwen. De TU Twente heeft een heel complex voor buitenlandse studenten opgezet, en dat kan opeens wel omdat het dan over kennismigranten gaat in plaats van arbeidsmigranten. Dat onderscheid is zo ontwrichtend en oneerlijk. Daar moet heel snel verandering in komen.’
Vol spanning
Op zijn allerlaatste dag als Statenlid heeft Zandvliet zijn initiatief ingediend. Vanwege zijn verhuizing naar het Drentse Beilen moest hij stoppen in Overijssel. Hierdoor kon hij de verdere behandeling van zijn voorstel niet meemaken, en kon hij ook niet meestemmen. Zandvliet is nu lijsttrekker voor de Drentse SP, en hij weet zeker dat hij zich na 15 maart weer vol gaat storten op het verbeteren van de leefomstandigheden van arbeidsmigranten: ‘Dit gaat mij nooit meer loslaten. De verhalen die ik heb gehoord blijven mij bij, en ik ben tot op het bot gemotiveerd om deze schrijnende situaties de wereld uit te helpen.’
Toen op 22 februari het initiatiefvoorstel van Zandvliet in stemming werd gebracht, bleek het zo goed in elkaar te zitten dat zijn aanwezigheid niet meer nodig was. Met maar liefst 41 stemmen voor en 4 tegen (alleen FvD en PVV) werd het met een overweldigende meerderheid aangenomen. Zandvliet wachtte het resultaat vol spanning af: ‘Je weet nooit welke kant het kwartje op valt bij een stemming. Dat zelfs de VVD, een partij die normaal niet aan de kant van de werknemer staat, vóór was, laat zien dat we goed werk hebben geleverd. Na de stemming had ik nog contact met mijn mede-indiener, Jan Jonker van de SGP. Ik appte hem ‘Gefeliciteerd Kameraad!’, waarop hij ‘AMEN’ terugstuurde.’