Amsterdam zoekt randen van de wet op in strijd tegen illegale vakantieverhuur
Een aanzienlijke groep Amsterdamse huizenbezitters verhuurt hun woning via Airbnb aan toeristen. Een lucratieve zaak, want je kunt hier wel zo’n 150 euro per nacht mee verdienen. Maar de problemen die dit met zich meebrengt, komen bij de gemeenschap te liggen: huizen worden onbetaalbaar en buurten worden minder leefbaar. Om dat tegen te gaan bindt Laurens Ivens, wethouder Wonen in Amsterdam, de strijd aan met huiseigenaren die hun woning onrechtmatig verhuren én met platforms als Airbnb zelf.’
Toen Laurens Ivens in 2014 namens de SP wethouder werd in Amsterdam, begon verhuurdersplatform Airbnb groter te worden in de hoofdstad. Huisjesmelkers zagen kans om nog meer geld aan hun woningen te verdienen door ze per nacht via Airbnb aan toeristen te verhuren. Tegenwoordig moet je dan wel denken aan gemiddeld zo’n 150 euro per nacht. Ivens: ‘We zagen hele panden op Airbnb staan. Per pand heb je het dan al snel over vier of vijf woningen. Die werden alleen maar gebruikt voor vakantieverhuur aan toeristen. Gelukkig heb je een regel dat een woning er is om in te wonen, niet om als hotel te exploiteren. Zo ben ik de strijd tegen commerciële vakantieverhuur van woningen begonnen. Al snel heb ik gezorgd voor een duidelijke grens van maximaal 60 dagen om je woning te mogen verhuren, en voor handhaving daarop. Dat was op dat moment juridisch haalbaar. Vervolgens ben ik er, na vele juridische gevechten met huisbazen en constant aandringen bij de minister in samenwerking met de Kamerfractie, in geslaagd om het maximaal aantal dagen terug te brengen naar 30. Overal in de stad dit aantal dagen op nul zetten is juridisch niet mogelijk, want het eigendomsrecht is in Nederland een groot goed en ook de Europese regels staan te veel aan de kant van de bezitters.’
Grootschalige vakantieverhuur van woningen via Airbnb zorgt voor problemen in de stad. Allereerst heeft het een prijsopdrijvend effect op de woningmarkt. ‘Mensen kunnen meer betalen voor een woning als ze weten dat ze 150 euro per nacht kunnen verdienen aan vakantieverhuur van hun woning via Airbnb’, legt Laurens Ivens uit. Maar nog belangrijker dan het prijsopdrijvende effect, is dat het tot leefbaarheidsproblemen leidt. Ivens: ‘Amsterdam is ook een seks- en drugsstad. Dat toerisme zorgt voor veel geluidsoverlast, met name in het centrum. Toeristen weten niet op welke dag van de week ze het afval buiten mogen zetten, dus doen zij het iedere dag. Je ziet dan dat de stad verandert. Toeristen zaten eerst nog in hotels, maar op een gegeven moment namen zij hele woonbuurten over. Ik heb heel veel Amsterdammers gesproken die mij hebben gezegd dat ze niet meer prettig in hun eigen buurt wonen.’
Op de vraag of dit niet een typisch Amsterdams probleem is, antwoordt Laurens Ivens bevestigend. ‘Het leefbaarheidsprobleem in Amsterdam is echt van een andere orde van grootte dan elders, vanwege de enorme concentratie van toerisme in de binnenstad.’ Mogelijk daarom stond Ivens aanvankelijk alleen in de hele discussie. ‘We moesten als gemeentebestuur alles zelf doen. Toenmalig minister Blok ontkende het probleem en vond dat mensen maar zelf moesten bepalen wat ze met hun eigendom deden. Pas onder de huidige minister Ollongren is er een wet op de toeristische verhuur van woonruimte gekomen. Daarbij past een groot compliment voor de fracties van SP en VVD die daar in de Kamer hard voor gestreden hebben. Een coalitie die je niet meteen verwacht.
Zelf hebben we als gemeente nog ontdekt dat we nog meer op leefbaarheid kunnen toetsen, waardoor vakantieverhuur in drie buurten in het centrum nu helemaal verboden
is. Of dit gebiedsverbod juridisch standhoudt is nog onzeker. In heel Europa kijkt men mee, want dit totale verbod is een unicum.’
Toch kun je ook redeneren dat tijdelijke verhuur van de woning aan toeristen, voor veel mensen een welkome bron van inkomsten is. Met andere woorden: hoe groot is het draagvlak onder Amsterdammers om vakantieverhuur via Airbnb aan te pakken? Ivens: ‘Er is bijna geen draagvlak voor Airbnb in Amsterdam. Mensen zien dat de stad wordt overgenomen door toerisme en dat de woningen onbetaalbaar worden. Dat leidt tot grote zorgen en ergernissen. De problemen komen natuurlijk niet alleen door Airbnb, maar Airbnb is daar wel het symbool van geworden. Aan de andere kant: er staan zo’n 20 duizend woningen op Airbnb. Dat is ongeveer 4 procent van het totale aantal woningen in Amsterdam. Deze mensen gaan wel met Airbnb in zee. Maar dit is een overwegend zwijgende groep. Je hoort ze eigenlijk alleen als de regels worden aangescherpt. Ik geef dan altijd duidelijk aan dat het niet de bedoeling is dat je puur op basis van eigendom rijkdom vergaart. Zo zien wij socialisten de wereld niet. Ook omdat het de ongelijkheid tussen kopers en huurders verder vergroot, want je moet eigenaar zijn om je woning te mogen verhuren.’
Wat kun je nu wel en niet doen als gemeentebestuur tegen vakantieverhuur van woningen via Airbnb? Volgens Laurens Ivens heb je veel mogelijkheden om te bepalen hoe er met woningen wordt omgegaan, als je maar bereid bent om daarop te handhaven. ‘We hebben in Amsterdam 100 handhavers in dienst. Als jij onrechtmatig je woning verhuurt aan toeristen, krijg je een boete van ruim 20 duizend euro. Als je niet vermeldt dat je aan vakantieverhuur doet, krijg je met ingang van volgend jaar een boete van 8.700 euro. Dat zijn stevige bedragen.’ Tegen het platform Airbnb optreden is veel moeilijker, zegt Ivens. ‘Het Europese Hof van Justitie heeft bepaald dat Airbnb enkel een dienst aanbiedt en formeel geen enkele positie bekleedt. Dat betekent dat wij er als stad niets over te zeggen hebben en geen regels kunnen stellen aan het platform. En dat is triest, want vakantieverhuur werd pas een probleem toen Airbnb, Booking.com en andere platforms groot werden. Zij hebben het probleem gecreëerd, maar zijn op geen enkele wijze aansprakelijk te stellen. Er zijn wel steden in Europa die hen boetes hebben opgelegd, maar nog geen van die boetes is geïnd. Omdat de platforms constant de dans ontspringen.’
Op Europees niveau werkt Amsterdam met andere Europese steden samen die met vergelijkbare problematiek te maken hebben, zoals Barcelona, Lissabon en Parijs. Ivens: ‘We proberen van elkaar te leren en trekken samen op richting Brussel. We hebben inmiddels drie bestuurlijke bijeenkomsten georganiseerd en overleggen met de Eurocommissarissen om de regels zo aan te scherpen dat ook de platforms aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de overlast.’
De komende tijd wil Ivens hierop blijven inzetten in Europa. Bovendien hoopt hij het gebiedsverbod dat nu in drie wijken in Amsterdam van kracht is, verder uit te breiden. En hij wil onderzoeken of er meer voorwaarden gesteld kunnen worden aan de vergunning die in Amsterdam verplicht is om aan vakantieverhuur te mogen doen. Ivens: ‘Ik blijf ervoor strijden om Amsterdammers meer zeggenschap over hun eigen buurt te geven, eigendom minder belangrijk te laten worden en kapitalistische woonverdienmodellen aan banden te leggen.’
Laurens Ivens (1977) is sinds 2014 namens de SP wethouder Wonen, Bouwen, Openbare Ruimte, Groen, Reiniging en Dierenwelzijn.
Spanning december 2020: Een huis om in te wonen
- 'Omarm die Nederlandse volkshuisvestingstraditie'
- Wonen in een bubbel
- Stijgende woonlasten in vier grafieken
- Amsterdam zoekt randen van de wet op in strijd tegen illegale vakantieverhuur
- Deze Europese steden geven het goede voorbeeld
- Sinn Féin maakt wonen met succes tot speerpunt verkiezingen
- Woonstrijd Granby, Liverpool
- Stop de wooncrisis