Reisverslag Rusland: Nieuwe Koude Oorlog, is er een weg terug?

Van woensdag 29 mei tot en met zaterdag 1 juni bezochten wij Moskou, de hoofdstad van Rusland. Daar spraken we met onder andere politici van regerings- en oppositiepartijen, onderzoekers, journalisten en mensenrechtenverdedigers. De belangrijkste reden om naar Rusland af te reizen, is dat we ons grote zorgen maken over de hoogopgelopen spanningen tussen Oost en West, over de nieuwe Koude Oorlog die de afgelopen jaren is ontstaan. Na annexatie van de Krim en de bredere militaire inmenging in het oosten van Oekraïne, zijn de betrekkingen tussen het Westen en Rusland bekoeld. Het neerhalen van vlucht MH17 in juli 2014 in Oekraïne, door een buk-raket in bezit van het Russische leger, zette de relatie nog verder onder druk, specifiek ook de betrekkingen met Nederland.

Defensiebudgetten zijn de afgelopen jaren opgeschroefd en het grensgebied tussen Rusland en de NAVO, dat de afgelopen decennia naar het Oosten oprukte, is gemilitariseerd. Dit gaat gepaard met honderden miljarden aan investeringen in nieuwe, makkelijker inzetbare kernwapens en stevige, agressieve retoriek die oude tijden doet herleven. Ook zijn, soms vergaande, sancties over en weer ingesteld. De centrale vraag die we onze gesprekspartners voorlegden, is of er een weg terug is. Of er manieren gevonden kunnen worden voor de-escalatie. Of wegen bewandeld kunnen worden naar ontspanning in de onderlinge betrekkingen.

In de Nederlandse politiek wordt veel over Rusland gesproken. Wij vinden het belangrijk dat ook met Russen wordt gesproken, en dat wordt geluisterd. Niet om gehersenspoeld te worden door Russische propaganda. Wel om een eerlijker beeld te krijgen van de werkelijkheid, die ook in het Westen door propaganda wordt vervuild. Hierin, in het aangaan van een gesprek, van een dialoog, ligt mogelijk de kiem om te komen tot betrekkingen die niet zijn gestoeld op wantrouwen en vijandigheid. Dat kan bijdragen aan een veiligere wereld, waarin minder geld aan dure wapens wordt verspild. Aan de hand van een aantal thema’s – dialoog, INF-verdrag, NAVO, Oekraïne, binnenlandse ontwikkelingen, mensenrechten en MH17 – zijn in dit reisverslag onze bevindingen opgenomen met aan het einde enkele conclusies.