De extra kosten van zorg moeten we samen dragen

De voorstellen om meer dan 10 miljard euro in de gezondheidszorg te snijden hakken er flink in. Blind bezuinigen op zorg is echter dodelijk voor een beschaafde samenleving.

Vijf euro spreekuurbelasting bij de huisarts, verhoging van het eigen risico van 165 euro nu naar 775 euro in 2015, verkleining van het verzekerde pakket door de pil, maagzuurremmers en cholesterolverlagers niet meer te vergoeden en forse beperkingen van het recht op thuiszorg, psychiatrische hulp en hulp in een verzorgingshuis. Dat is slechts een selectie van de bezuinigingsvoorstellen die de ambtelijke werkgroepen hebben gepresenteerd.

Politieke partijen als D66 en de VVD nemen enkele van deze voorstellen met graagte over. Deze partijen menen dat een hogere eigen bijdrage leidt tot het minder gebruiken van zorg. Ervaringen in een land als België, dat veel eigen betalingen kent, leren echter dat dit systeem leidt tot veel bureaucratie, maar niet tot minder gebruik van zorg. Zo zijn de uitgaven aan gezondheidszorg in België circa 10 procent hoger dan in Nederland. Patiënten gaan namelijk niet voor hun lol naar de dokter. En het kan riskant zijn als sommige mensen afzien van zorg, omdat ze het niet kunnen betalen. Bijvoorbeeld een patiënt met pijn op de borst die niet naar de dokter gaat en toch een hartinfarct heeft. Of een patiënt met hoofdpijn, waarvan later blijkt dat een tumor de oorzaak is. Hoge eigen betalingen werken een tweedeling in de hand waardoor de zorg juist voor de lagere inkomens, chronisch zieken, gehandicapten en ouderen minder bereikbaar wordt.

Opvallend is dat de ambtenaren zich daarnaast richten op meer marktwerking en concurrentie. Als we kijken naar de effecten van de invoering van concurrentie en marktwerking in de zorg, dan zien we dat het compleet uit de hand gelopen is. Zo exploderen de kosten voor de ziekenhuiszorg. In 2009 stegen deze maar liefst met 8,5 procent. Spekkoper zijn de specialisten die door de invoering van de betaling per verrichting, de zogenaamde diagnose behandeling combinaties, binnenlopen. De afgelopen twee jaar zagen zij hun omzet groeien met 50 procent. Het inkomen van vrij gevestigde specialisten ligt ver boven de Balkenendenorm van 181.000 euro. En ondanks de kostengroei zijn er nog steeds wachtlijsten. Zo zien ziekenhuizen in bijvoorbeeld Eindhoven, Den Haag, Breda, en het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam af van operatieve behandeling van jonge kinderen met een rugverkromming (scoliose), omdat deze behandeling te duur is. De wachttijd is inmiddels al opgelopen tot bijna acht maanden.

Ook de zorgverzekeringen zijn sinds de invoering van de marktwerking niet goedkoper geworden. In 2010 steeg de premie voor het basispakket met 9 procent tot gemiddeld 1151 euro per jaar per volwassene. Het aantal wanbetalers dat meer dan zes maanden zijn vaste premie niet heeft betaald, is sinds de invoering van het nieuwe ziektekostenstelsel steeds verder gestegen. Het afgelopen jaar steeg dit aantal met ruim 60.000, waardoor de teller op 318.000 staat.

De ambtenarenwerkgroepen beantwoorden niet de fundamentele vraag welke kant het op moet met onze gezondheidszorg. Daarvoor is de politiek aan zet. De laatste jaren is in de zorg een ontwikkeling in gang gezet waarin bezuinigingen, hogere eigen bijdragen en meer marktwerking centraal stonden. Het is sociaal onrechtvaardig en financieel uiterst onverstandig deze weg te blijven volgen. Binnen de Nederlandse samenleving is niet voor niets een diep geworteld gevoel dat er niet bezuinigd moet worden op de gezondheidszorg en dat deze voor iedereen in gelijke mate beschikbaar moet zijn.

Als we hiervan uitgaan, dan is het noodzakelijk dat we de bekostiging van de gezondheidszorg volledig laten lopen via inkomensafhankelijke premies en algemene belastingen. De onrechtvaardige vaste premies kunnen dan vervallen, evenals de zorgtoeslag. Ook zullen we moeten erkennen dat, als we het recht op zorg voor iedereen willen garanderen, de premies voor de zorg moeten stijgen. Is dat erg? Nee. Maar we moeten dan wel principieel kiezen voor het collectief dragen van deze extra lasten, in plaats van deze af te wentelen op de individuele patiënt.

Verder moet de marktwerking in de zorg zo snel mogelijk worden afgeschaft. Concurrentie leidt tot tweedeling en bureaucratie, terwijl samenwerking in de zorg essentieel is. Als alle artsen in loondienst gaan werken, kan veel verspilling worden tegengegaan en het inkomen van specialisten worden genormaliseerd. Alleen dan kunnen patiënten erop vertrouwen dat de zorg wordt geboden in hun belang en niet omdat de dokter daar beter van wordt. Alleen zo kan worden bereikt dat er zinnig en zuinig wordt omgesprongen met de collectieve middelen die nodig zijn voor een goede gezondheidszorg. Een gezonde samenleving is immers een teken van beschaving.