Bevrijd het koningshuis, laat Beatrix uit gouden kooi

Nederland kent een constitutionele monarchie. De Koning(in) is hoofd van de regering, het is in de grondwet verankerd. In diezelfde grondwet staat dat iedere burger gelijk is voor de wet, maar dit gaat niet op voor de Koning(in) en de Oranjefamilie. Zij staan boven de onderdanen en zijn niet rechtstreeks aanspreekbaar op wat ze doen. Ze vallen onder ministeriële verantwoordelijkheid. Iedereen is dus gelijk, alleen de een meer dan de ander.

In de verdediging van dit systeem en de positie van de huidige Koningin worden vooral emotionele argumenten gebruikt, zoals ‘sterk symbool’, ‘goed voor de eenheid van het land’ en ‘ze doet het goed’. Het probleem is dat deze argumenten niet meetbaar zijn. Wat ook niet meetbaar of controleerbaar is, is de macht die de Koning(in) heeft in het land. Die gaat verder dan het knippen van lintjes, daar is iedereen het wel over eens. Maar wat bespreekt Beatrix met de minister-president in het wekelijkse bezoek? Welke voorkeuren spelen mee in de benoeming van (in)formateurs en ministers? Het aangetrouwde familielid Laurens-Jan Brinkhorst komt wel erg vaak in kabinetten van allerlei pluimage terecht, niemand kan controleren of het Koninklijk huis daar invloed op heeft gehad. En het Koningshuis zelf mag vooral zwijgen, ook als aantijgingen en geruchten blijven rondzingen.

Vanuit democratisch oogpunt is erfopvolging achterhaald, dat is voor mij het uitgangspunt in de discussie. De plaats van je wieg mag niet je plaats in de staatsinrichting bepalen. Het is een ‘historisch gegroeide situatie’, maar dat mag geen argument zijn om de ogen te sluiten voor de rare figuur van de Koning(in) als staatshoofd, die niet verantwoordelijk is, niet aanspreekbaar en niet weg te sturen. Ik moet overigens bekennen dat bij mij ook af en toe emotionele argumenten opspelen. Mag je het mensen aandoen om hen levenslang in een glazen kooi te plaatsen? Mag je van de Koningin verwachten dat ze elk jaar als nationale voorleesmoeder de woorden van Balkenende of willekeurig welke premier oplepelt, hoezeer het beleid haar ook tegen de borst stuit? Maar goed, dat zijn emotionele argumenten en die moeten we niet zwaar laten wegen. De rationele argumenten zijn sterk genoeg om te kiezen voor een moderne democratische staatsinrichting die past bij een westers land in de 21e eeuw.