Wettelijk verbod op negatieve spaarrentes is goede stok achter de deur

Met de stap van ABN Amro en andere banken om voortaan 0% rente uit te keren komen negatieve spaarrentes dichterbij.

Minister Hoekstra van Financiën vindt negatieve spaarrentes ongewenst, net als de SP, maar hij vindt een wettelijk verbod voorlopig ook niet nodig. Hoewel ABN Amro als eerste grote bank heeft aangekondigd om vanaf april geen rente meer uit te keren aan spaarders, lijkt het er volgens hem namelijk niet op dat de financiële sector het aandurft om met de spaarrente ook onder de nul te duiken.

Op de achtergrond speelt mee dat De Nederlandsche Bank (DNB) op verzoek van de minister onderzoek heeft gedaan naar een mogelijk verbod op negatieve spaarrentes en tot de conclusie is gekomen dat het “overwegend nadelen en risico’s zou kennen”. Tóch moet de minister een verbod nu niet van tafel vegen. De analyse van DNB kent namelijk veel onjuistheden, en een stok achter deur kunnen wij in de toekomst zomaar weer nodig hebben.

De noodzaak voor een verbod lijkt nu heel eventjes afgenomen, omdat de grootste banken hebben aangegeven dat zij in de nabije toekomst bij ‘gewone spaarders’ (tot een spaartegoed van € 100.000) geen negatieve rente in rekening zullen brengen. Dat is mooi, maar deze toezegging hebben banken alleen maar gedaan omdat zij de afgelopen maanden onder hevige druk stonden.

Afgelopen zomer nog gooide Ralph Hamers, topman van ING, een steentje in de vijver en zei hij dat zijn bank een negatieve spaarrente niet meer uitsloot. Boze klanten buitelden – terecht – over elkaar heen om te zeggen dat zij hun spaargeld dan direct van de bank af zouden halen. Ook van politieke partijen, waaronder de SP, en de Consumentenbond kreeg de financiële sector de wind van voren.

Uit onderzoek van de Consumentenbond bleek dat de overgrote meerderheid (80%) van de consumenten zijn spaargeld zou verplaatsen wanneer de spaarrente negatief wordt. Veel mensen gaven zelfs aan hun spaargeld thuis te zullen bewaren, met alle risico’s van dien, zoals verlies door brand of inbraak.

Onder dreiging van een wettelijk verbod deed de sector toezeggingen, maar zij willen eigenlijk nog steeds niets liever dan negatieve rentes doorberekenen aan gewone spaarders. Zij durven het voorlopig even niet meer aan, maar dat weerhoudt hen er niet van om wél alvast voorbereidingen te treffen voor de toekomst. De Consumentenbond waarschuwt voor financiële instellingen die alvast hun algemene voorwaarden aan het aanpassen zijn, zoals Centraal Beheer. Het lijkt dus slechts een kwestie van tijd voordat de sector het nogmaals probeert.

Een andere reden voor de minister om (nog) niet over te gaan tot een verbod op negatieve spaarrentes aan gewone spaarders is een analyse van DNB, waarin vier argumenten tegen een wettelijk verbod worden gegeven. Deze zijn alle vier onjuist:

• Een verbod op negatieve spaarrentes zou de contractvrijheid in een markteconomie ondergraven… Maar de financiële sector is nu al geen functionerende vrije markt. In een vrije markt kunnen mensen immers stemmen met hun voeten, maar dat kan niet in een sector die wordt gedomineerd door slechts drie grote commerciële banken. Prijsvorming in de financiële sector is dus al niet gezond en wordt gekenmerkt door de marktmacht van ING, Rabobank en ABN Amro.
• Een verbod op negatieve spaarrentes zou ECB-beleid doorkruisen en daarom nadelig zijn voor onze economie… De aanname achter dit argument is dat ECB-beleid nu voordelig zou zijn voor de Nederlandse economie. Je hoeft maar een blik te werpen op de inflatie, de pensioenfondsen en de huizenprijzen om te zien dat dit niet klopt. Het doorkruisen van ECB-beleid zou juist voordelig kunnen zijn voor ons.
• Een verbod op negatieve spaarrentes zou de winstgevendheid van banken aantasten… Maar de verhouding tussen de winst van commerciële banken en wat spaarders daarvan terugzien is nu juist scheef. Commerciële banken maken al jaren winst en keren dividend uit aan aandeelhouders, met dividendrendementen tot wel 10%, terwijl spaarders met een beetje geluk 0,01% op hun spaarcenten kregen. Dat die verhouding wat rechtgetrokken zou worden is dus geen argument tegen, maar juist een argument vóór een verbod op negatieve spaarrentes.
• Het laatste argument van DNB is niet eens een argument te noemen. DNB zegt de gevolgen niet te kunnen overzien… De gevolgen van negatieve spaarrentes kan ook niemand overzien, en juist daarom moet de politiek ingrijpen, als de sector ooit weer negatieve spaarrentes overweegt.

Met de stap van ABN Amro en andere banken om voortaan 0% rente uit te keren komen negatieve spaarrentes dichterbij en wordt de vraag waarom mensen hun geld nog aan een commerciële bank zouden toevertrouwen prangend. Het hebben van een spaarrekening kost namelijk geld, dat men niet meer terugverdient. Dat veel mensen ondanks de dalende spaarrentes zijn blijven sparen bewijst dat men niet uit is op rendement, maar inleveren op je spaarcenten gaat veel mensen gewoon te ver. De mogelijkheid van een wettelijk verbod blijft daarom nodig als stok achter de deur om de financiële sector mee te slaan als dat toch nodig blijkt. Waar geen wil is, is er immers een wet.