Maak het openbaar vervoer weer publiek!
Dit jaar is het 20 jaar geleden dat op last van de Europese Commissie marktwerking is geïntroduceerd in ons openbaar vervoer. 20 jaar waarin dochterondernemingen van Duitse, Franse en Italiaanse staatsbedrijven onze bussen zijn gaan rijden en waarin nationale spoorvervoerder de NS is verzelfstandigd en winst moet uitkeren aan de Staat. Marktpartijen moeten boven alles winst maken, daardoor zullen zij zo efficiënt mogelijk werken en daar profiteert uiteindelijk de reiziger van was destijds de gedachte. Tijd om de balans op te maken en te zien hoeveel de reiziger echt is opgeschoten.
Het openbaar vervoer in de regio is verschraald, concludeert de OV-ombudsman. Hele gebieden hebben geen goed openbaar vervoer meer. Haltes verdwijnen, lijnen worden opgeheven, ingekort of samengevoegd, en veel busdiensten zijn alleen nog maar op afroep beschikbaar. Hierdoor is het openbaar vervoer geen betrouwbaar alternatief meer voor de reiziger. Degenen die geen alternatief kunnen betalen, komen vast te zitten in hun eigen omgeving. Ze worden ernstig beperkt in hun sociale mogelijkheden of kansen op de arbeidsmarkt. Voor het personeel biedt het ook geen voordeel. Door de georganiseerde concurrentie kwam er een kaalslag op de arbeidsvoorwaarden van chauffeurs en machinisten.
De druk om zoveel mogelijk winst te maken zorgt ervoor dat de commerciële vervoerders vooral geïnteresseerd zijn in trajecten waar veel mensen gebruik van maken. Toen een paar maanden geleden de aanbesteding van de spoorlijn Amersfoort – Ede Wageningen voorbij kwam, lieten commerciële vervoerders de reiziger links liggen door zich niet in te schrijven. Corona zorgt er voor dat het aantal reizigers sterk is gedaald, waardoor het traject minder winstgevend is. Uiteindelijk heeft het Gelderse provinciebestuur de reiziger in bescherming moeten nemen en een vervoerder aangewezen die onder dwang de dienstregeling moet rijden.
Leegloop in het openbaar vervoer wordt versterkt door de marktwerking. Want daar waar het openbaar vervoer een slecht alternatief is worden mensen de auto ingejaagd. Zo wordt de exploitatie van het openbaar vervoer in deze regio’s nog onaantrekkelijker voor commerciële vervoersbedrijven. Dat is slecht voor mens en milieu.
De markt faalt, daarom is het tijd om na 20 jaar marktwerking ons openbaar vervoer weer volledig publiek te maken. Zeker in een tijd waarin KLM miljarden aan staatsteun krijgt maar ons openbaar vervoer steeds verder verschraald. En juist nu commerciële vervoerders geen heil zien in voor hen onrendabele lijnen kan de overheid deze goedkoop overnemen. Provincies moeten, net als de gemeenten Amsterdam (GVB), Rotterdam (RET) en Den Haag (HTM), hun eigen vervoersbedrijven kunnen oprichten en daar het openbaar vervoer onderhands aan gunnen. De NS blijft in publieke handen en het streekvervoer komt in handen van provinciale of gemeentelijke vervoersbedrijven. Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat het belang van de reizigers en van de werknemers in het OV centraal komt te staan, niet de winsten van bedrijven die dat belang van tafel vegen als het ze niet uitkomt. Ons openbaar vervoer moet mensen van A naar B brengen, zo goedkoop, veilig en milieuvriendelijk mogelijk. De markt heeft laten zien dit niet te kunnen omdat zij alleen geïnteresseerd zijn in winstgevendheid. Maak ons openbaar vervoer daarom weer publiek.
