Onderzoek 20 jaar uitzichtloze oorlog in Afghanistan
Woensdag debatteert de Tweede Kamer opnieuw over de evacuatie van Afghanen die in het verleden voor Nederland hebben gewerkt. Een eerder overleg hierover op 17 augustus stond in het teken van redden wie er nog te redden viel. Inmiddels is duidelijk dat veel Afghanen zijn achtergelaten, in grote onveiligheid. Nu het handelingsperspectief voor het kabinet in deze acute crisis vrijwel is verdampt, dringt de vraag zich op naar de verantwoordelijkheid voor dit echec. Verantwoording hiervoor, maar nadrukkelijk ook voor Nederlandse deelname aan een decennialange, verwoestende en niet te winnen oorlog, moet worden afgelegd. En lessen moeten worden geleerd.
Onthullingen blijven binnenkomen over Afghanen die recht hadden op evacuatie naar Nederland, soms zelfs al aanwezig waren op het vliegveld van Kabul, maar desondanks werden weggestuurd. Eerder waren er al berichten over grote onenigheid binnen het kabinet en gebrek aan regie, waardoor de evacuatie flinke vertraging opliep. Om nog maar te zwijgen over de talloze door het ministerie onbeantwoorde mails met hulpkreten uit Afghanistan. Het is pijnlijk, maar er is geen ontkomen aan: veel meer Afghanen hadden geëvacueerd kunnen worden. Het kabinet heeft zwaar gefaald.
De regering verschuilt zich achter het argument dat het ‘overrompeld’ werd door de snelle opmars van de Taliban. Dat is een zwaktebod, want het is al vele jaren duidelijk dat de door het Westen opgetuigde Afghaanse staat onhoudbaar was. Onze eigen inlichtingendienst waarschuwde hier ook voor. Als dan besloten wordt tot terugtrekking van alle NAVO-militairen, moet een noodplan klaarliggen en in werking treden. Velen drongen er bij de regering al maanden op aan, ook vanuit de Tweede Kamer, om meer werk te maken van evacuatie van Afghanen. Die oproepen werden veel te laat serieus genomen.
Verantwoordelijken wisten al vele jaren dat de oorlog in Afghanistan hopeloos verloren is. In ieder geval sinds de grote troepenuitbreiding van president Barack Obama, die 100.000 militairen naar het land stuurde, nergens toe leidde. Het was sindsdien wachten op de Amerikaanse president die het lef had de stekker uit deze omstreden oorlog te trekken. Even leek Donald Trump dat te zijn, het werd Joe Biden.
In 2001 was er maar één partij in de Tweede Kamer die zich uitsprak tegen de oorlog tegen Afghanistan en Nederlandse deelname daaraan: de SP. Inmiddels zijn vele anderen overtuigd van de waanzin om twintig jaar oorlog te voeren voor onrealistische doeleinden, zoals het brengen van democratie en ‘nation-building’. Meer en meer wordt ook duidelijk dat 100.000 bombardementen geen antwoord waren op een enkele terroristische aanslag in New York op 9/11. Integendeel, bommen leiden doorgaans juist tot meer terrorisme, zoals ook in dit geval.
Sommige politici doen nu de vlucht naar voren. Zij pleiten voor de opbouw van een Europees leger, zodat de EU in de toekomst niet afhankelijk is van de VS. Never waste a good crisis, heet dat. Die afhankelijkheid afbouwen, moet natuurlijk gebeuren. Maar het is onwenselijk als de EU straks zelf in staat is om zinloze oorlogen in verre landen als Afghanistan te voeren. Belangrijker is het inzicht dat militair ingrijpen een uitermate bot instrument is, dat doorgaans meer problemen dan oplossingen oplevert. Het westerse interventionisme van afgelopen decennia - de permanente oorlog - is failliet.
Hoe nu verder? Los van het nemen van verantwoordelijkheid voor de mislukte evacuatie uit Afghanistan door de regering, is belangrijk dat grondig onderzoek wordt gedaan naar twintig jaar uitzichtloze oorlog. Hoe kon deze oorlog, die leidde tot honderdduizenden doden en miljoenen vluchtelingen, zo faliekant mislukken? Waarom is hij zo lang voortgezet, terwijl de oorlog eigenlijk al verloren was? Waarom heeft Nederland miljarden euro’s aan deze mislukking uitgegeven? Wie zijn hiervoor verantwoordelijk?
Een grondig onafhankelijk onderzoek, vergelijkbaar met de Commissie-Davids die eerder onderzoek deed naar de Nederlandse rol in de Irakoorlog van 2003, kan antwoord geven op deze en andere vragen. Opdat dit in de toekomst nooit weer gebeurt.
