Wapenbeurs geen zaak minister; Wapenexport explosieve groeimarkt

Later deze maand vertrekt minister Hennis-Plasschaert van Defensie naar de Verenigde Arabische Emiraten om met Nederlandse bedrijven deel te nemen aan een grote wapenbeurs. Om economische redenen is deze beurs zeer interessant, want voor wapenexport is de regio een explosieve groeimarkt. Toch doet de minister er beter aan thuis te blijven. Er zijn al heel veel wapens in het Midden-Oosten en de pijnlijke realiteit is dat die de regio snel verder in de afgrond storten.

In 2011 zag het er nog mooi uit. Er was veel optimisme door de Arabische lente die leek aangebroken. Het volk liet van zich horen. Dictators werden verjaagd. Van die hoop is nu weinig meer over. In Syrië brak al snel een burgeroorlog uit, die al meer dan 200.000 mensen het leven heeft gekost. Door het geweld van ISIS breidde deze oorlog zich uit naar Irak. In Libië werd het regime van dictator Khadaffi omvergeworpen. Maar ook dat land is in een uitzichtloze burgeroorlog verwikkeld.

Deze burgeroorlogen worden gevoed door landen in de regio. Net als een aantal westerse landen leveren Saudi-Arabië, Qatar en Turkije wapens aan gewapende groepen in Syrië. Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten sturen wapens naar Libië en hebben daar ook luchtaanvallen uitgevoerd. Geleverde wapens vallen gemakkelijk in verkeerde handen. Het is bekend dat ISIS en Al-Qaeda in Syrië en Irak met westerse wapens strijden.

Verder is de mensenrechtensituatie in veel landen in de regio abominabel. Egypte kent sinds de coup van 2013 een waar schrikbewind. Meer dan duizend vreedzame demonstranten zijn er in koelen bloede doodgeschoten. Saudi-Arabië is een geval apart. Dit olierijke land is een belangrijke bondgenoot van het Westen, maar is ook het land waar dezelfde lijfstraffen worden opgelegd als ISIS doet. Op de 'misdaad' homoseksualiteit staat bijvoorbeeld de doodstraf. Ook in de Verenigde Arabische Emiraten is vrijheid van meningsuiting ver te zoeken. Politieke tegenstanders wacht marteling en de cel.

Het gevaar is reëel dat geleverde wapens in deze landen tegen de eigen bevolking worden gebruikt. Dat bleek in 2011. De bevolking in Egypte en Bahrein eiste toen meer rechten. Dat werd keihard onderdrukt, onder meer met door Nederland geleverde pantserwagens.

Het is vreemd dat Nederland nu nog wapens levert aan het Midden-Oosten, want dit staat haaks op de exportcriteria. Wapenexporten moeten aan eisen voldoen. Een voorwaarde is dat het land dat de wapens krijgt de rechten van de mens moet respecteren. Ook mogen geen wapens geleverd worden als dit een gewapend conflict in stand houdt.

Recent werd gemeld dat Duitsland vanwege instabiliteit in de regio gestopt zou zijn met wapenexport naar Saudi-Arabië. Het zou goed zijn als Nederland dit voorbeeld volgt en wapenexport naar deze regio niet promoot, maar juist aan banden legt. Een mooie eerste stap is de wapenbeurs te mijden.

Harry van Bommel is woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de SP. Jasper van Dijk is woordvoerder Defensie voor de SP.

Dit artikel verscheen op 10, 11 en 12 februari in verschillende regionale dagbladen, waaronder het Haarlems Dagblad en De Gelderlander.