Libalisering postmarkt: maak van uitstel afstel
Liberalisering van de postmarkt leek een voldongen feit. De recente uitstel van liberalisering biedt echter ruimte voor reflectie. Is het wel verstandig om de markt open te gooien? Nee, betogen Sharon Gesthuizen en Rob van der Post, respectievelijk Tweede Kamerlid voor de SP en medewerker van TNT Post. Van uitstel moet in dit geval afstel komen.
Het gedeeltelijk openstellen van de markt en het toelaten van concurrentie om de post boven de 50 gram heeft voornamelijk geleid tot verslechtering van arbeidsvoorwaarden. Logisch: er komen nu drie postbezorgers door de straat in plaats van één, probeer dan de bezorging maar eens goedkoper te maken, terwijl het postvolume afneemt. Efficiëntie kan er niet voor zorgen dat er plots drie fatsoenlijke salarissen kunnen worden betaald uit dezelfde of zelfs lagere opbrengst. Snoeien in de loonkosten is de enige optie en dat gebeurt dan ook naar hartenlust. Postbezorgers verdienen bij de nieuwe bedrijven, dankzij de introductie van stukloon, gemiddeld minder dan het minimumloon. Op vakantiegeld, doorbetaling bij ziekte, pensioenopbouw door de werkgever of ontslagbescherming hebben ze geen recht.
De afgelopen decennia zijn tal van overheidbedrijven in de uitverkoop gedaan. Deze privatiseringsgolf was politiek-ideologisch ingegeven door het VVD-liberalisme dat ook door CDA en PvdA werd omarmd. Waar ieder bedrijf weet dat men bij het kijken naar bruto schulden ook oog moet hebben voor bezittingen is dit door opeenvolgende Nederlandse kabinetten niet gedaan. Deze regeringen hebben de bedrijven Postbank, KPN, TNT, DSM, Hoogovens, KLM, NOB en Connexxion ‘vermarkt’. Wat we jarenlang met publiek geld hadden opgebouwd kwam voortaan niet meer het publiek en de werknemers ten goede, maar vooral de aandeelhouders. Door markten als de postmarkt vervolgens ook nog eens te liberaliseren roepen we niet alleen het risico van slechtere en minder toegankelijke dienstverlening over ons af, we riskeren bovendien dat weer een Nederlands bedrijf de concurrentieslag verliest met grotere buitenlandse aanbieders. Gevolg: TNT wordt opgekocht en de Nederlandse markt wordt een leuk bezorgingsgebied voor een Europese postgigant. Bedrijven als La Poste en Deutsche Post hebben nu eenmaal veel meer investeringsvermogen – en wij betwijfelen of het bestuur van TNT en diens aandeelhouders er veel aan gelegen zal zijn om het bedrijf Nederlands te houden.
Toch wordt vastgehouden aan het mantra van de marktwerking: alles wordt efficiënter en de ‘keuzevrijheid’ wordt groter. Helaas wordt dat zelden waargemaakt, blijkt uit onderzoek naar de effecten van marktwerking, gehouden in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. De taxibranche werd een puinhoop, de problemen in de thuiszorg als gevolg van de aanbestedingen stapelen zich op en in het busvervoer sluiten de lijnen van concurrenten vaak niet op elkaar aan. Er zijn nu eenmaal sectoren die geen baat hebben bij concurrentie omdat samenwerken meer loont. En er zijn infrastructuren die ooit met veel belastinggeld zijn ingericht die niet geschikt zijn voor concurrentie. Het idee van 3 of 4 brievenbussen van concurrenten naast elkaar is belachelijk, maar toegang van concurrenten tot de infrastructuur van TNT is ook een uiterst lastige zaak. Daar komt nog bij dat de postmarkt krimpt. We mailen en internetbankieren steeds meer. Ook vooraanstaande economen vragen zich dus af of een dergelijke markt geschikt is voor het toelaten van steeds meer concurrentie.
De recente ontwikkelingen bieden de politiek gelegenheid tot herbezinning. Het kabinet kan nu de discussie in Brussel heropenen. Alle partijen, behalve de SP, roepen om het hardst dat liberaliseren alleen mag als dat duidelijke voordelen heeft en dat het nooit moet gebeuren om het liberaliseren zelf. Alle feiten op een rijtje zettend lijkt ons maar een conclusie mogelijk: van uitstel moet afstel komen.
