Stop uitverkoop thuiszorg!
Twee miljoen mensen maken momenteel gebruik van de thuiszorg die door in totaal 140.000 mensen geboden wordt. De kwaliteit van zowel de zorg als de kwaliteit van het werk staan echter onder zware druk. Naast eerdere bezuinigingen en nieuwe commerciële prikkels wil de regering nu ook nog de financiering van de thuiszorg opsplitsen én een eigen bijdrage voor het kruiswerk invoeren. Thuiszorg verdient beter, zeggen boze vakbonden, werkers en klanten.
De vraag naar thuiszorg neemt jaarlijks met circa vijf procent toe, door onder andere vergrijzing en een toenemende arbeidsparticipatie van vrouwen waardoor hun mogelijkheden tot mantelzorg afnemen. Maar ook tengevolge van wachtlijsten inde (psychogeriatrische) verpleeghuizen en verzorgingshuizen en sneller ontslag van patiënten uit het ziekenhuis. Ten slotte kiezen steeds meer mensen ervoor zolang mogelijk thuis te blijven wonen.Dat de vraag naar thuiszorg toeneemt is een goede ontwikkeling. In het algemeen - en zeker wanneer het gaat om oude mensen - is het kunnen blijven wonen of herstellen in de eigen vertrouwde omgeving heilzaam. Oude bomen kan je beter niet verplanten.
Ondanks de toenemende hulpvraag ligt de thuiszorg al jarenlang zwaar onder vuur. Met name de "Tussenbalans"-operatie van 1992waarbij de thuiszorg voor 100 miljoen werd gekort, leidde tot grote problemen. In rap tempo groeiden de wachtlijsten voor thuiszorg. Volgens het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Eerstelijnsgezondheidszorg (NIVEL) bestaat er landelijk een wachtlijst van 12.500 huishoudens voor de gezinszorg. De Landelijke Vereniging voor Thuiszorg (LVT) noemt dit aantal nog maar 'het topje van de ijsberg'. Het werkelijke aantal zou veel hoger liggen - en dat terwijl er steeds scherpere indicaties gesteld worden voor gezinszorg en kruiswerk alvorens mensen hulp krijgen. Een aantal huishoudens komt daardoor überhaupt niet meer voor zorg in aanmerking.Daarnaast zien we dat om zoveel mogelijk mensen te kunnen helpen er per patiënt minder uren zorg worden verleend. In1988 was dit gemiddeld 5,4 uur per week tegen 4,36 uur in1992.
Voor veel mensen vormen bovendien de eigen bijdragen voor de gezinszorg een steeds groter probleem. In de periode 1988-1992stegen deze bijdragen met jaarlijks 5,6 procent. In 1994werden door kabinetsmaatregelen de eigen bijdragen nog eens verdubbeld. Door de hoge eigen bijdragen ziet een aantal mensen met een laag inkomen af van thuiszorg. Hiermee is de tweedeling in de thuiszorg feit geworden. Want mensen met geld kunnen de hoge eigen bijdragen wel betalen of wijken bij wachtlijsten uit naar de particuliere markt. Een ontwikkeling die het kabinet zelf ook erkent in het Financieel Overzicht Zorg van 1995: "Het is mogelijk dat er een tweedeling zal ontstaan tussen enerzijds koopkrachtige ouderen die zorg opmaat inkopen op de particuliere markt en anderzijds ouderen die zijn aangewezen op 'openbare' voorzieningen waarbinnen met schaarser wordende middelen steeds minder zorg op maat geboden kan worden."
Het gat tussen hetgeen nodig is en hetgeen de thuiszorgorganisaties kunnen bieden wordt steeds groter. Naast de kortingen speelt daarbij het spook van de marktwerking een cruciale rol. Minister Borst zegt voorstander te zijn van meer concurrentie: "Particuliere bureaus kunnen wel flexibele zorg leveren. Dat schudt de boel lekker op." (Zorg en Welzijn, 5 mei1995). Het persoonsgebonden budget is ingevoerd waardoor diegene die hulp nodig heeft kan kiezen tussen de reguliere thuiszorg maar ook kan inkopen bij particuliere bureaus.
Verder heeft de minister besloten in vijf jaar tijd het vaste budget voor het kruiswerk met 35 procent te verminderen. Deze gelden worden in het particuliere circuit gepompt om de concurrentie te bevorderen. Hierdoor wordt een bom geplaatst onder de kwaliteit van de thuiszorg en de loon- en arbeidsvoorwaarden voor de werkers in de thuiszorg.Flexibilisering van de arbeid waarbij werkers bijvoorbeeld meerdere keren per dag moeten opdraven voor het werk en aantasting van de CAO's zijn hierbij aan de orde. Ook zien we een verschuiving van het werk naar mensen met minder opleidingen minder loon. De inmiddels afgeblazen poging van Zorggroep Oost-Gelderland om 700 werkers te ontslaan en via de alfahulpconstructie weer aan het werk te zetten is hiervan een sprekend voorbeeld. De Landelijke Vereniging voor de Thuiszorg denkt op grond van een enquête onder de thuiszorginstellingen dat de overheidsmaatregelen om via marktwerking de thuiszorg te herstructureren volkomen verkeerd zullen uitpakken. Zij verwacht dat 4000 mensen hun baan in de reguliere thuiszorg hierdoor zullen verliezen. Als deze mensen al elders werk vinden zal dit doorgaans onder slechtere arbeidsvoorwaarden zijn.
Het gaat fout met de thuiszorg. De thuiszorg wordt duurder, de arbeidsvoorwaarden slechter en het geheel onoverzichtelijker.Het roer moet om als we ons unieke systeem van een kwalitatiefgoede en voor iedereen toegankelijke thuiszorg willen behouden. Kiezen we hiervoor dan zullen we de middelen moeten afstemmen op de feitelijke behoefte. Dat betekent het accepteren van een jaarlijkse volumegroei in de thuiszorg van vijf procent. Dan komt er ruimte voor meer zorg en verbetering van loon- en arbeidsvoorwaarden voor het personeel. Willen wede thuiszorg overzichtelijk, controleerbaar en van goede kwaliteit houden dan betekent dit het tegengaan van de marktwerking en particuliere thuiszorginitiatieven. Uit oogpunt van efficiency en solidariteit is handhaving van de vergoeding van de thuiszorg via de AWBZ de beste oplossing. En willen we geen tweedeling dan dienen de eigen bijdragen voor gezinszorg te worden verlaagd of nog beter te worden geschrapten moet er hoe dan ook worden afgezien van een nieuwe eigen bijdrage voor het kruiswerk.
