Achter het nieuws • Anita Hollander ‘ik was op mijn 45e weduwe: de nabestaanden worden vaak vergeten’
Wat zijn de verhalen achter het nieuws? Lees hier het verhaal van Anita Hollander over haar strijd tegen defensie voor een eerlijke behandeling voor nabestaanden en de mensen die hebben gewerkt met gevaarlijke stoffen en daar ziek van zijn geworden. Anita deed haar verhaal in het SP-rapport 'De onderste steen boven' gepubliceerd in september 2020.
Rick en ik werkten allebei bij Defensie, toen we elkaar in 1981 leerden kennen. Ik was munitietransport-begeleider, als enige vrouw van Nederland. Het was liefde op het eerste gezicht. Na een jaar zijn we al getrouwd. Je had namelijk een boterbriefje nodig om overplaatsing te krijgen. Ik was toen pas achttien – op mijn zeventiende was ik al beroeps. Mensen die toen zeiden dat we veel te jong waren, zijn inmiddels allemaal uit elkaar. Maar wij bleven bij elkaar.
Na vijf jaar bij Defensie ging Rick in dienst bij de POMS in Coevorden. Ik wilde terug naar Kerkrade, waar ik vandaan kom. Daarom heeft hij intern gesolliciteerd bij de POMS hier vlakbij, Eygelshoven. Het beviel Rick daar goed. Hij was voorman Preservation: tanks klaarmaken voor Irak bijvoorbeeld. In 1986 is onze oudste zoon geboren.
Darmziekte
Al in 1982, twee jaar nadat hij bij Defensie was gekomen, stelden ze in het militair hospitaal vast dat hij colitis ulcerosa had. Dat is een chronische darmziekte. Daar heeft hij medicijnen voor gekregen. Hij had een vezelrijk dieet, mocht absoluut niet roken enzovoort. Zo kon hij wel gewoon zijn werk doen. In de POMS zat hij in de hoogste risicoklasse voor het werken met gevaarlijke stoffen. Hij werkte met Chroom-6, in grote hoeveelheden, met benzeen, CARC, verarmd uranium en nog meer. Hij was meewerkend voorman, het lag niet in zijn aard om de baas te spelen en zelf niks te doen. Schuren, plamuren en lassen – dat soort werk.
Metalen op zijn boterhammen
Rick vond de werkomstandigheden niet goed. De werkplaats waar hij werkte zat naast de spuiterij, maar die was aan de bovenkant gewoon open. De verf ging zo door alle ruimtes heen. Ze werkten met grit, daarmee straalden ze verf eraf. Gebruikt grit werd niet weggegooid; dat vond men te duur. Dus verzamelden ze het grit, met het stof vol Chroom-6 erbij, in juten zakken. Goed kloppen, zodat het grit zakte – je ziet het voor je. Ze aten en dronken in die werkplaats. De kantine was te ver weg en ze mochten er toch al niet in, omdat hun stoffige overalls te gevaarlijk gevonden werden. Hij proefde de metalen op zijn boterhammen. Hij kwam wit van het stof thuis, pakte de kinderen op en ik klopte alles uit. Zo de wasmachine in. De werknemers wisten niet dat het zo gevaarlijk was. De leiding wel.
Als voorman verantwoordelijk
In 1990 werd Rick heel erg ziek. Hij kwam een paar keer in het ziekenhuis terecht. Hij dacht: er klopt iets niet. Waarom word ik ziek? Hij deed alles goed, maar had toch last van zijn darmen. Hij is toen naar het management gegaan en heeft aangegeven dat de werkomstandigheden niet gezond konden zijn. De boodschap die hij kreeg: in dit deel van Limburg is heel weinig werk en je wordt goed betaald, dus ik zou maar je mond houden. Maar Rick is een Groninger, die liet zich niet zomaar wat zeggen. Hij vond ook: als er iets niet klopt op de werkvloer, dan ben ik daar als voorman verantwoordelijk voor. Als er iets met die mensen gebeurt, voel ik me schuldig. Hij dacht er toen over om ontslag te nemen. Hij heeft er een tijd over nagedacht.
Rotzooi
Toen de tanks terugkwamen uit Irak, beschoten met verarmd uranium, wilde Rick dat de straling werd gemeten. Toen kreeg hij te horen: dat apparaat is heel duur en gevoelig. Hij kreeg hem niet mee. Rick vroeg: wat gaat hier voor, onze gezondheid of dat apparaat? Toen was hij het zat. Hij nam ontslag. Hij is bij een bedrijf in Nuth als plaatwerker aan de slag gegaan.
En wat schetst onze verbazing: al binnen een jaar ging het weer beter met hem. Op het laatst had hij zelfs geen medicijnen meer. Totdat we in 2008 op vakantie waren en hij ineens diarree kreeg. Toen we terugkwamen en het aanhield, bleek in het ziekenhuis dat hij kanker had. In zijn darmen en ook al in de rest van zijn buikholte. Nog geen jaar later overleed hij. Hij heeft altijd gezegd: dat ik zo ziek geweest ben, kwam van die rotzooi.
Gevloek
Ik vind dat de nabestaanden vaak worden vergeten in de hele discussie; het gaat vaak alleen over mensen die nu ziek zijn. Mijn oudste zoon werd psychotisch toen zijn vader overleed. Hij deed heel veel samen met zijn vader, Rick hielp hem bijvoorbeeld bij zijn bedrijf. Ik moest een extra hypotheek nemen voor de studie van de kinderen. Voor mezelf geldt: ik kwam alleen te staan. Twee kinderen, fulltime baan, je leven stort in. Ik was gelijk weer aan het werk – je moet toch door. Ik was helemaal gestresst. Toen tijdens een vergadering duidelijk werd gemaakt dat men vond dat ik ook nog wel even in mijn vrije tijd werk kon doen, ben ik heel boos geworden en heb ik meteen ontslag genomen. Stom natuurlijk, want je krijgt niks meer. Geen WW, niks. Diezelfde dag ben ik naar het reisbureau gegaan en ik heb een vliegtuig geboekt naar Gran Canaria; ik weet niet eens meer welk hotel. Ik heb een week lang op mijn kamer gezeten en schriften volgeschreven met gevloek. Ik kwam terug en was helemaal leeg – ik wilde niet meer. Gelukkig werd ik na drie maanden gevraagd om als probleemoplosser in een bedrijf te komen werken. Ik woog nog maar 49 kilo – ik ben 1 meter 74. Toen ben ik naar de psycholoog verwezen. Dat was goed en langzaam ben ik er weer bovenop gekomen.
Willens en wetens
Door toeval kwam ik bij een bijeenkomst met het RIVM, Defensie en de werknemers van de POMS terecht. Daar heb ik het woord genomen. In het kort: dat ze willens en wetens alle mensen die in die zaal zaten in gevaar hebben gebracht, dat er onderzoeken aankomen die miljoenen gaan kosten en dat deze mensen misschien niet zo lang meer te leven hebben. Ik ging daarna naar het inloophuis in Heerlen en kwam zo in aanraking met de Stichting Gedupeerden Gevaarlijke stoffen NL-Poms, waar ik nu penningmeester ben. Met advocaat Bedaux willen we voor elkaar krijgen dat alle mensen die langer dan zes maanden bij de POMS gewerkt hebben – ook als zzp’er of uitzendkracht of wat dan ook – een vergoeding krijgen voor het feit dat Defensie deze mensen willens en wetens blootgesteld heeft aan chroom-6 en andere gevaarlijke stoffen. Excuses en erkenning voor het risico dat ze lopen. En dat staat dan los van een civiele procedure die deze mensen zouden kunnen starten, 9600 euro voor iedereen. Er zijn iets van honderdvijftig mensen die al een coulanceregeling hebben gekregen, maar dan moet je een ziekte hebben die op het lijstje van RIVM staat. En Defensie gaat helemaal van dat lijstje uit – een lijstje dat vroeger trouwens langer was; toen stond bijvoorbeeld darmkanker er ook nog op.
Afremmen
Ik wilde mijn verhaal – het verhaal van de nabestaanden – bij de ministers krijgen. Ik stuurde Sadet Karabulut van de SP een mailtje en zij zorgde dat mijn brief bij de griffier van de Tweede Kamer kwam. Dan moeten ze het lezen zonder dat een medewerker het wegmoffelt. Toen kwam er de hoorzitting waar ik mijn verhaal deed. En daarna had ik een urenlang gesprek met de staatssecretaris, Barbara Visser. Ik deed mijn verhaal. In het kort: mijn man is ziek geworden bij Defensie. Toen hij in 1980 in dienst ging, was hij gezond – hij is gekeurd en er was niks aan het handje. Hij was plaatwerker – werkte met Chroom-6 – en werd ziek. Toen kwam hij bij de POMS en daar werden de hoeveelheden Chroom-6 groter en hij zieker. Hij stopte daar en werd beter. Haar reactie was toen: we sturen het medisch dossier van Rick door naar een onafhankelijke arts. Maar Defensie is het medisch dossier van Rick kwijt… Dus heb ik met de huisarts gekeken wat wij wel hadden. Daar kwam bovenstaand verhaal uit voort. De brief van de onafhankelijk arts komt terug: mevrouw, het is gebleken dat uw man al ziek was voordat hij bij de POMS kwam werken. Ik was pissig. Of die man kán niet lezen, of hij wíl niet lezen. En als dan de advocaat verzoekt een onafhankelijke arts dit te laten beoordelen, zegt Defensie: we hebben al een onafhankelijke arts gehad. Ze denken waarschijnlijk: zo remmen we haar af en misschien geeft ze het op.
Acuut de bak in
Nu hebben vier mensen in Den Bosch gelijk gekregen van de rechter: zij kunnen een schadeprocedure starten. Maar Defensie gaat tegen dat besluit in cassatie. De stichting deed ook mee in die zaak, maar dat deel is niet ontvankelijk verklaard. Daartegen kunnen we in cassatie, maar ja, het geld. We hebben genoeg in kas voor een kop koffie en een stukje vlaai. Zo zie je dat Defensie ervan uitgaat dat zij de langste adem hebben. En ik zeg je eerlijk: wij worden ook moe. Sommige mensen hebben civiele procedures lopen. En die moeten alles bewijzen en dat wordt op de gekste dingen tegengewerkt – ‘Ja, jij hebt gerookt’. Dat is hun tactiek. ‘Start maar een civiele procedure.’ Maar er zijn mensen die geen rechtsbijstand hebben. Er zijn mensen die te ziek zijn, die de energie niet hebben. Er zijn ook geen andere nabestaanden die zoals ik strijden. Ik heb er eigenlijk geen tijd voor – ik was op mijn vijfenveertigste weduwe en moet hard werken. En het kan me ook niks schelen als ik er zelf niks aan overhoud. Ik wil gewoon niet dat ze ermee wegkomen. Als ik dit in de burgermaatschappij zou doen, dan zouden ze me acuut de bak ingooien voor poging tot moord. Defensie komt weg met excuses, maar aansprakelijkheid ho maar.
Aansprakelijkheid
Rick terug kan niet. Rijk ervan worden hoeft niet. Maar erkenning van aansprakelijkheid van wat ons overkomen is, dat wil ik. Het had allemaal niet zo hoeven zijn, als ze eerlijk geweest waren. Want dan had hij dezelfde keus kunnen maken om daar weg te gaan, alleen dan veel eerder. Toen hij om beschermingsmiddelen vroeg, stuurden ze hem met 2,50 naar de bouwmarkt voor een stofkapje, terwijl de Amerikanen op de werkplaats rondliepen in beschermende pakken met gasmaskers, alsof ze van Mars kwamen. En Rick was dus een van de mensen die nee durfden te zeggen – anders was hij nog veel eerder gestorven. Ik wil erkenning en aansprakelijkheid. De politiek moet zorgen dat Defensie er niet mee wegkomt. Ze verschuilen zich achter een RIVM-rapport dat meer dan 8 miljoen heeft gekost. Had dat geld gewoon onder de mensen verdeeld. Zonder onze strijd was er nooit spijt en erkenning geweest van Defensie. Dankzij de strijd van al die werknemers die zich hebben georganiseerd, die aandacht hebben gevraagd, is het niet in de doofpot gekomen. En mijn aandeel is ervoor zorgen dat de overledenen niet vergeten worden. Voor een nuchter iemand als ik is het ondenkbaar dat je zo met mensen omgaat. Ik kan er niet bij. Dat je zo met een medemens omgaat.
