Ziekenhuiszorg een zaak van nationale regie

Een schokgolf ging door Nederland bij de faillissementen van de IJsselmeerziekenhuizen in Lelystad en het Slotervaart in Amsterdam. Hoe is het mogelijk dat banken met miljarden worden gered maar dat ziekenhuizen failliet gaan terwijl zorgverzekeraars miljarden op de plank hebben liggen? In 2017 opende Bronovo een splinternieuwe spoedeisende hulp. In 2019 maakt Haaglanden Medisch Centrum bekend dat Bronovo haar deuren gaat sluiten. Een kapitaalvernietiging van 60 miljoen euro dreigt. In het nabijgelegen Leids Universitair Medisch Centrum staat de spoedzorg op springen vanwege de grote toestroom aan patiënten. In het Bethesda ziekenhuis in Hoogeveen sluit een prima verloskunde afdeling. Het Wilhelmina Ziekenhuis Assen zag zich daardoor genoodzaakt een mobiele verloskamerunit in te richten om de toestroom van aanstaande moeders op te vangen. Deze chaotische gang van zaken is exemplarisch voor de ziekenhuizen in Nederland. Oorzaak: de marktwerking met dominante commerciële zorgverzekeraars en anderzijds het gebrek aan regie van de overheid.

De afgelopen tientallen jaren zien we een toenemende schaalvergroting in de ziekenhuiszorg gepaard gaande met het verdwijnen van ziekenhuizen en het sluiten van spoedeisende hulpposten en klinische verloskunde. In nog geen dertig jaar daalde het aantal ziekenhuizen in Nederland met 60% naar 102 ziekenhuizen. Tegelijkertijd zien we in toenemende mate patiëntenstops voor spoedzorg en een afnemende bereikbaarheid van ziekenhuizen. Met zijn allen betalen we ruim 27 miljard aan ziekenhuiszorg terwijl we er als burgers niets over te vertellen hebben. En de burger de afnemende bereikbaarheid en het verdwijnen van de kleinere regionale ziekenhuizen sterk afwijst.

Wat moet er gebeuren om deze ongewenste ontwikkelingen te stoppen? Het zou goed zijn als er per direct een stop komt op fusies van ziekenhuizen en het sluiten van ziekenhuizen en spoedeisende voorzieningen. Een dergelijk moratorium is nodig om de huidige chaos te stoppen. Zie wat er thans bijvoorbeeld gebeurt bij de ziekenhuizen in Hoogeveen, Stadskanaal, Lelystad, Bergen op Zoom. Als daar niet direct wordt ingegrepen gaan de ziekenhuizen er aan.

Ook moet de democratisch gelegitimeerde overheid, uitgaande van de daadwerkelijke behoefte aan ziekenhuiszorg in een regio, de regie overnemen van de zorgverzekeraars. Het was bijvoorbeeld Zilveren Kruis Achmea die de stekker eruit heeft getrokken bij de IJsselmeerziekenhuizen en het Slotervaart. Faillissementen van ziekenhuizen betekenen het vernietigen van zowel kapitaal als het werk van hulpverleners. Dit mag nooit meer gebeuren.

Per regio moet de behoefte aan ziekenhuiszorg worden vastgesteld. Daarbij is het wenselijk een leefbaarheids-/bereikbaarheidsnorm van 20 minuten in te voeren. Binnen 20 minuten moeten mensen een volwaardig ziekenhuis kunnen bereiken. En cruciaal is dat bij spoed het ziekenhuis snel kan worden bereikt.

Belangrijk is tevens dat de concurrentie tussen ziekenhuizen wordt afgeschaft. Samenwerking, niet concurrentie maakt de zorg beter. De patiënt is juist ook gebaat bij een stevig netwerk van ziekenhuizen. Zo kunnen grotere ziekenhuizen de kleinere ziekenhuizen bijstaan om de continuïteit en kwaliteit van de zorg te garanderen en personeelsproblemen op te vangen.

Veel ziekenhuizen hebben problemen om de financiering van hun organisatie rond te krijgen en zijn afhankelijk van commerciële banken. Een navrant voorbeeld is het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen. Om aan de eisen van de bank te kunnen voldoen verdwijnen de banen van 150 verpleegkundigen. Terwijl ziekenhuizen schreeuwen om verpleegkundigen om aan de hulpvraag te kunnen voldoen. In 2008 werd het vastgoed van ziekenhuizen geprivatiseerd. Het is wenselijk het vastgoed te deprivatiseren en weer onder te brengen in een collectief waarborgsysteem. Hierdoor vermindert de ongewenste afhankelijkheid van commerciële banken en zijn faillissementen niet meer aan de orde.

Als de overheid de regie in de ziekenhuiszorg weer overneemt zullen de patiënten de grote winnaars zijn. Zij zullen de bereikbaarheid en keuzevrijheid zien toenemen. En als de capaciteit niet afneemt maar wordt afgestemd op de daadwerkelijke behoefte zullen wachtlijsten verdwijnen en kwaliteit toenemen.
Het is de hoogste tijd dat de overheid niet terugtreedt maar optreedt.

Henk van Gerven, SP-Tweede Kamerlid en oud-huisarts