Spookhuis Zorg

Eindstation

Onder het motto ‘Stop de sluiting van verzorgingshuizen’ overhandigde de SP in september 45.000 handtekeningen aan staatssecretaris Van Rijn. Want komende jaren moeten naar verwachting 800 tot 1.300 verzorgingshuizen sluiten. Gevolg: vele duizenden ouderen moeten gedwongen verhuizen. Mensen moeten langer thuis (kunnen) blijven wonen, vindt het kabinet. Maar hoe moet dat dan, nu gemeenten uitgerekend op de thuiszorg fors gaan bezuinigen?

Wat een gedwongen verhuizing kan betekenen voor hoogbejaarde zorgbehoevenden moge het voorbeeld van Jannie Westveer illustreren. ‘De oorlog heeft Jannie overleefd. Maar dit niet.’ Die woorden sprak Sietha Cornielje-Wams in een recente uitzending van EenVandaag. Zij is ex-voorzitter van de cliëntenraad van woon- en zorgcentrum De Golfstroom in Den Helder. Daar heeft de 81-jarige Jannie Westveer zich van het leven benomen. Wat eerder had ze een brief gekregen waarin haar en een groepje andere bewoners van De Golfstroom werd medegedeeld dat ze hun woning moesten verlaten. De brief kwam in augustus. Totaal onverwacht – per 1 januari moesten de appartementen geruimd zijn. Zorgkoepel Vrijwaard heeft namelijk een andere bestemming voor de benedenverdieping van een deel van het complex voor ogen. Het ging weliswaar om een bestemming als huisartsencentrum, maar de onrust en het verdriet werden er niet minder om. Enkel een informatiebijeenkomst voor de bewoners was nog gepland.

De aankondiging van gedwongen verhuizing sloeg in als een bom. De bijeenkomst leverde vooral informatie (lees: woede) op jegens de directie. Volgens het Noordhollands Dagblad gaven vier hoogbejaarde bewoners aan liever dood te gaan dan te verhuizen. Directeur Coert Veenstra schakelde toen naar eigen zeggen ‘de juiste zorgverlening’ in, maar Kees Westveer, de zoon van de overleden vrouw, verklaarde daar niets van gemerkt te hebben.

Mevrouw Westveer had het naar haar zin in De Golfstroom. Ze woonde, zo vertelde haar zoon de krant, graag op de begane grond, omdat ze bang was voor kleine ruimtes zoals de lift. Ook was het fijn dat haar appartement aan de schaduwzijde van het complex gelegen was, want ze had snel last van warmte. Ze was een tevreden mens. En dan dit. De afscheidsbrief die ze schreef, is door Kees Westveer overhandigd aan SP-Tweede Kamerlid Renske Leijten.

Vrijwaard-directeur Veenstra hield het kort in EenVandaag: ‘Ik respecteer haar keuze om uit het leven te stappen.’

Enorme blunder?

Hoe ziet iemands leven eruit als plotseling de huishoudhulp geschrapt wordt? Moeilijk voor te stellen als je zelf nog alles kunt. Maar wat als je multiple sclerose hebt, zoals Irma Renting uit het Gelderse Kilder, en er iedere week een hulp komt poetsen? Hoe moet het dan verder, als die hulp straks niet meer komt? In dagblad De Gelderlander vertelde ze onlangs dat ze achterover sloeg van de brief die ze van de gemeente kreeg. Daar stond in dat het vanaf 1 januari haar eigen verantwoordelijkheid is om haar woning schoon te houden. Dus: familie of vrienden vragen. Of betalen. Of gewoon geen schoon huis meer.

Kan niet, zegt Rolf Smid van Ieder(in), de koepelorganisatie voor chronisch zieken en mensen met een beperking. ‘Gemeenten kunnen niet zonder onderzoek te hebben gedaan en zonder deugdelijke motivering aan te voeren zomaar iemands huishoudelijke hulp schrappen. Dat druist tegen de doelstellingen van de Wmo in, en is volgens ons in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.’ Ieder(in) heeft over een vergelijkbare situatie als bij Irma Renting inmiddels een rechtszaak aangespannen. ‘Een soort proefproces’, zegt Smid. Hoe dat gaat aflopen is onduidelijk, maar de inschatting is dat de rechtsgang geenszins kansloos is. In een inderhaast geschreven brief aan de Tweede Kamer schrijft staatssecretaris Van Rijn dat ‘gemeenten zorgvuldig moeten zijn bij het aanpassen van huishoudelijke hulp bij mensen met een lopende indicatie’. Rolf Smid: ‘Van Rijn zegt weliswaar niet expliciet dat wij gelijk hebben. Wel laat hij doorschemeren dat hij eigenlijk ook vindt dat het in de geest van de wet is dat gemeenten door middel van een serieus gesprek kijken naar de persoonlijke situatie van mensen met een indicatie die nog van kracht is.’

Maar is het dan niet zo dat gemeenten die blindelings de huishoudhulp schrapten, een enorme blunder hebben begaan? Immers: vorige maand stelden zij hun begrotingen vast en daarin zijn ongetwijfeld de geraamde bezuinigingen op huishoudhulp al meegenomen. ‘Ja, dat zou kunnen’, bevestigt Smid: ‘Gemeenten die dachten op deze manier goedkoper uit te zijn, krijgen wellicht toch te maken met toenemende kosten als ze deze zorg alsnog moeten toekennen.’

Trieste thriller

Ontroerd en emotioneel was hij. ‘Zo’n goeie hebben wij nog niet gehad’, riepen talloze aanwezigen Ben Oude Nijhuis toe tijdens de AbvaKabo-demonstratie Red de Zorg, in Den Haag op 8 november. Oude Nijhuis schokte Nederland met zijn onthullingen in dagblad AD over Woonzorgcentra Haag­landen (WZH).

Bart van Kent, fractievoorzitter van de Haagse SP-gemeenteraadsfractie, kende hem persoonlijk. Kende, want Oude Nijhuis stierf een week na de demonstratie totaal onverwacht aan een hersenbloeding. Van Kent: ‘Hij vertelde nog dat zijn dementerende vrouw na de commotie over de falende zorg bij WZH ineens wel alle zorg kreeg.’

De perikelen rondom WoonZorgcentra Haaglanden (WZH) lijken op een heuse thriller. Maar dan wel een heel trieste. Signalen van ernstige misstanden, een affaire rond de vader van de staatssecretaris, het ministerie dat dagblad AD onder druk zou hebben gezet, een klokkenluider die het verboden wordt om met de pers te praten.

WZH kwam in het nieuws toen Ben Oude Nijhuis en zijn buurman Joop van Rijn – inderdaad: de vader van – schrijnende verhalen vertelden in het AD. Van Rijn vertelde onder meer dat zijn dementerende vrouw soms niet verschoond was en dat haar dan de urine langs de enkels liep. Het ministerie zou volgens de Volkskrant publicatie van het artikel hebben willen tegenhouden op grond van de ‘privacy’ van de staatssecretaris, maar de familieband lekte ‘via andere kanalen’ toch uit. Tot ieders verbazing zat staatssecretaris Van Rijn even later in de talkshow Pauw. Tegenover Ben Oude Nijhuis nota bene. Brak de staatssecretaris als landelijk zorgregievoerder voor de tv-camera’s een extra hartstochtelijke lans voor de kwaliteit van de ouderenzorg? Niet echt.'

'Het gaat hier echt om een structureel probleem'

De Haagse SP-raadsfractie riep de verantwoordelijk wethouder op om bij het kabinet aan de noodbel te trekken over de misstanden. Bart van Kent licht toe: ‘Het gaat hier om inwoners van Den Haag, voor hen komen we op. Als SP kunnen we het niet accepteren dat er mensen in onze stad verkommeren. In het verleden hebben we vaker gewezen op soortgelijke misstanden, maar de wethouder sprak dan van ‘incidenten’ en zei dat er overal weleens fouten worden gemaakt. Maar daar kan hij in mijn ogen nu niet meer mee wegkomen, het gaat hier echt om een structureel probleem.’

Een structureel probleem heeft WZH zelf in ieder geval niet, tenminste niet in financiële zin. Volgens nieuwssite joop.nl maakte het bedrijf vorig jaar nog 2,8 miljoen euro winst. ‘Wij hebben WZH-topman De Glint vorig jaar nog genomineerd voor de verkiezing van De Grootste Graaier van Den Haag. Omdat ie – als topman van een organisatie die betaald wordt met publiek geld – 235.000 euro per jaar verdiende. Je ziet vaak dat zorgorganisaties te veel dure mensen in de top hebben rondlopen. Dat staat in schril contrast met het feit dat er vaak te weinig geld is om goed en voldoende zorgpersoneel in dienst te nemen. Het Rijk is weliswaar verantwoordelijk voor verpleeg- en verzorgingshuizen, maar misstanden zijn niet alleen de landelijke overheid aan te rekenen.’

Volgens Van Kent bedient WZH zich ook van een bijzondere tactiek om verzorgingshuizen te sluiten. ‘Door middel van het plaatsingsbeleid wordt bewust toegewerkt naar lege bedden, waarna ze de locatie leeg laten lopen. Vorig jaar leidde dat ertoe dat mensen gedwongen van Den Haag naar onder meer Zoetermeer moesten verhuizen. Je kunt je niet voorstellen wat dat voor onzekerheid onder bewoners en zorgmedewerkers veroorzaakte.’