Publieke sector wordt speelbal internationaal kapitaal

Bijna geruisloos heeft zich een nieuw stukje uitholling van de publieke sector aangediend. Met de oprichting van de ‘Nederlandse Investeringsinstelling’ komen zaken als sociale woningbouw, zorg en onderwijs in de invloedssfeer van grote, mogelijk buitenlandse investeerders.

Het klinkt als goed nieuws: een dozijn Nederlandse pensioenfondsen en verzekeraars is bereid om miljarden gaan investeren in de Nederlandse economie en wil daartoe de Nederlandse Investeringsinstelling (NII) gaan oprichten. Die NII moet gaan optreden als een soort intermediair, tussen de investeerders en de sectoren waarop het oog van die investeerders valt. Immers: banken zijn voorzichtiger geworden met het verstrekken van leningen en dat belemmert de investeringen en dus het economisch herstel. Beetje vaag nog, maar het klinkt goed.

In een brief aan de Tweede Kamer beschrijft minister Kamp van Economische Zaken de voordelen van de NII en dat epistel schept al wat meer duidelijkheid. Volgens hem zijn er namelijk ‘op dit moment belemmeringen die de beleggingsmogelijkheden voor institutionele beleggers beperken’, zoals ‘de beperkte schaal van beleggingsprojecten’ en het ontbreken van ‘specifieke kennis waardoor beleggers uiteindelijk voor andere projecten kiezen’. De NII moet ‘vraag en aanbod van financiering’ beter op elkaar aan laten sluiten, aldus de minister. Interessant detail: ook buitenlandse investeerders en banken zijn welkom. En de website van de Rijksoverheid meldt:

‘Daarbij is te denken aan investeringsprojecten in de woningbouw, infrastructuur en de zorg.’ Met andere woorden: in de publieke sector gaat de deur wagenwijd open voor massief privaat kapitaal. Inmiddels heeft de Tweede Kamer in overgrote meerderheid groen licht gegeven voor het optuigen van de NII. ‘Schokkend’, vindt SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen. ‘Feitelijk wordt de NII ingezet ter vervanging van financieringstekorten bij de gemeenten. Uitermate zorgelijk. Want hoe hoog hebben private investeerders kwaliteit en dienstverlening in het vaandel staan? Of zien zij de publieke sector toch vooral als ‘cash cow’, als melkkoe? Instellingen die geen enkel direct belang hebben bij goede verzorging ban ouderen of bij een deugdelijk functionerende lokale overheid worden op die manier belangrijke spelers bij voorzieningen die voor alle Nederlanders van belang zijn. Zij zullen bovendien een rendement willen zien op het geld dat zij direct bij de publieke dienstverleners beleggen. De vraag is of zij zich zullen onthouden van bemoeienis met het bestuur van de dienstverleners. Over het idee dat pensioenfondsen investeren kun je discussiëren. Maar met deze NII, nota bene zelf een private speler, worden onze sociale woningbouw, de zorg, het onderwijs en zelfs gemeenten een speelbal van partijen waar we geen invloed op hebben.’

Minister Kamp verzekerde in de Kamer weliswaar dat de NII geen zaken gaat doen met de beruchte private-equityfirma’s, die kapitaal steken in instellingen of bedrijven in de hoop dat ze het betreffende ‘object’, of delen daarvan, later met winst weer kunnen doorverkopen. Maar die toezegging stelde Gesthuizen niet bepaald gerust. ‘Bij de moraal van tal van banken en investeerders, zowel buitenlands als Nederlands, kun je vraagtekens zetten. We hebben allemaal kunnen zien dat niet alleen private-equityfirma’s vaak nietsontziend opereren.’ De SP drong er in de Kamer nog op aan om de NII niet met privaat geld op te richten en de instelling in ieder geval goed te blijven controleren. Maar voor een Kamermeerderheid hoefde dat niet...

Infuus

Nog niet zo heel erg lang geleden lanceerde de SP het voorstel voor een Nationale Investeringsbank (NIB). Gedachte daarachter was dat de overheid ondernemers te hulp zou schieten met achtergestelde leningen, nu banken terughoudend zijn met het verstrekken van krediet. Voordeel daarvan: ook initiatieven en innovaties met een wat minder snel financieel rendement krijgen een kans. Het SP-voorstel haalde het destijds niet en nu ligt er het plan voor de NII. En dat gaat volgens Sharon Gesthuizen feitelijk uit van het tegenovergestelde. ‘Waar onze insteek publieke steun voor private ambitie was, legt deze NII de publieke sector juist aan het infuus van private geldschieters.’ Volgens genoemde website van de Rijksoverheid “is gebleken dat pensioenfondsen en verzekeraars kansen zien om meer van hun vermogen te investeren in de Nederlandse economie”. De oprichting van de NII lijkt zodoende vooral een wens van Nederlandse pensioenfondsen en verzekeraars.

(Tekst: Rob Janssen) 

Dit artikel verscheen ook in de Tribune van juli / augustus 2014