Negen vragen aan Paul Ulenbelt over het pensioenakkoord

Vrijdag sloten werkgevers, werknemers en het kabinet een pensioenakkoord. De SP wijst het akkoord resoluut af. SP-Kamerlid Paul Ulenbelt beantwoordt de negen meest gestelde vragen over de toekomst van de pensioenen, werken na je 65ste en de AOW.

Is het pensioenakkoord nu definitief? Nee. De regering, Wientjes van de werkgevers en Jongerius van de FNV hebben een ontwerpakkoord afgesloten. Of er een definitief akkoord komt hangt af van de FNV leden. Zij kunnen voor of tegen stemmen in een referendum. De voorzitter van FNV Bondgenoten, Henk van der Kolk is tegen en roept op om tegen het ontwerp akkoord te stemmen. FNV Bondgenoten is de grootste bond van de 19 bonden die zijn aangesloten bij de FNV. Zij hebben een derde van alle FNV leden.

Waarom is de SP tegen het pensioenakkoord? Daar zijn meerdere redenen voor, maar er zijn drie hele belangrijke. 1) Het verhogen van de AOW leeftijd tot 66 en daarna tot 67 is onnodig. Veel mensen onder de 65 werken niet. Zolang zij geen werk hebben is het absurd om werkenden langer te laten werken. Nu werken twee op de drie mensen tussen de 60 en 65 jaar niet. Van de 64-jarigen werkt nog maar 13%. De overgrote meerderheid is afgedankt of gedeeltelijk arbeidsongeschikt. Veel van hen solliciteren zich suf, maar werkgevers willen ze niet hebben. De ruim één miljoen mensen die onvrijwillig aan de kant staan moeten aan het werk worden geholpen, daar is de winst te behalen.

2) De hoogte van het pensioen wordt afhankelijk gemaakt van de resultaten op de beurs, en dus van de grillen en grollen van de speculanten. Pensioenen worden onzeker. Tijdens de recente grote crisis hebben de pensioenfondsen 120 miljard verloren. Dat is heel veel geld. Maar ze zijn dat nu al weer te boven, terwijl veel banken nog gesteund moeten worden door de staat. De reserves van de pensioenfondsen zijn al weer hoger dan voor de crisis en bedragen nu 850 miljard. Jaarlijks betalen de fondsen 24 miljard aan pensioen. Er komt 28 miljard aan premies binnen. Paniek en deze stelselwijziging, zijn dus volstrekt niet nodig.

3) Doordat pensioenen sterk afhankelijk worden van de beleggingsresultaten en pensioenfondsen minder buffers hoeven te hebben weet niemand hoe hoog het pensioen daadwerkelijk is op het moment van pensionering. De rekening van alle risico’s en de stijgende levensverwachting komt bij werknemers en gepensioneerden te liggen. Dat is de grote bonus voor werkgevers en een groot nadeel voor jongeren. Het CPB heeft ook harde kritiek op de gevolgen van dit akkoord voor jongeren en noemt het akkoord voor jongeren “problematisch”. Overigens is bij het CPB iedereen tot 50 jaar een jongere.

Kan je met het akkoord nog stoppen met werken vanaf 65 jaar? Ja, dat kan. Maar dat zal wel betekenen dat je pensioen én je AOW fors lager zijn in vergelijking met iemand die tot 66 of 67 jaar doorwerkt. Dit is onrechtvaardig omdat mensen met zware beroepen niet door kunnen werken en hiervoor gestraft worden.

De AOW-uitkering wordt jaarlijks verhoogd met 0,6%, dat is winst, toch? Deze verhoging is vooral een sigaar uit eigen doos. Hij wordt namelijk betaald doordat verschillende tegemoetkomingen en belastingvoordelen die ouderen nu nog hebben worden afgeschaft. Tegemoetkomingen die notabene bedoeld waren om de AOW op peil te houden. FNV-voorzitter Jongerius gebruikt deze verhoging om te zeggen dat stoppen met 65 straks prima mogelijk blijft. Volgens haar compenseert dit de 6,5% lagere uitkering die je voor straf krijgt als je op je 65ste stopt, in plaats van je 66ste. Maar zoals net verteld, komt die jaarlijkse verhoging uit onze eigen zakken.

De SP zegt dat het pensioenstelsel wordt afgebroken, en er een pokerpensioen voor in de plaats komt. Leg uit. Tot nog toe werden de lusten en lasten van ons internationaal geroemde pensioenstelsel door werkgevers, werknemers en gepensioneerden gedragen. In goede tijden kregen werkgevers en werknemers lager premies en gepensioneerden betere pensioenen. In slechte tijden gingen de premies omhoog en de prijscompensatie voor gepensioneerden omlaag. Het akkoord maakt daar een einde aan. Het risico verdwijnt voor de werkgevers. Gevolg is dat werknemers en gepensioneerden alle tegenvallers moeten opvangen. Er komt door het akkoord veel onzekerheid in een stelsel dat juist door risicospreiding succesvol was. Werkgevers hoeven in slechte tijden niet meer bij te lappen. Werknemers en gepensioneerden dragen die lasten alleen. Tezamen met het feit dat de pensioenen meer afhankelijk worden van de beurs kun je dus met recht spreken van een 'pokerpensioen'.

Werkgevers zijn dus de winnaar in dit akkoord? Ja, want wat er in de toekomst ook gaat gebeuren: hun kosten voor pensioen blijven constant. Zij betalen een vast bedrag en zijn er verder vanaf. Als de premies voor werkgevers niet meer mogen stijgen kunnen alleen nog de pensioenen omlaag. Samen met de verhoogde AOW-leeftijd gaat dit de toekomstige gepensioneerden tienduizenden euro’s kosten.

Als we de AOW-leeftijd niet verhogen, blijft het dan allemaal wel betaalbaar? Dit kabinet legt mensen in Nederland maar de halve rekensom voor en jaagt daar iedereen mee de kast op. Zij zeggen: Nu zijn er vier werkenden per gepensioneerde, over 30 jaar zullen er naar verwachting ongeveer twee werkenden per gepensioneerde zijn. Wat ze niet zeggen: De groeiende groep 65-plussers zorgt er voor dat de inkomsten uit belastingen over pensioenen fors zullen stijgen. Zoveel dat dit elkaar prima in evenwicht houdt.

De SP vroeg bij de begroting voor 2009 aan minister Donner naar de cijfers en inderdaad, de belastinginkomsten over de aanvullende pensioenen zijn ruim voldoende om het stijgende aantal AOW-uitkeringen te betalen. Volgens het Centraal Plan Bureau (CPB) stijgen de AOW-uitgaven tot 2040 met 3,5% van het Bruto Binnenlands Product (BBP). De stijging van de belastinginkomsten over pensioenen loopt volgens het CPB op tot 3,7% van het BBP in 2040. De AOW blijft dus betaalbaar.

Maar als iedereen langer leeft, kunnen we dan ook niet langer werken? De gemiddelde levensverwachting van een Nederlander bij geboorte is sinds de invoering van de AOW met bijna 8 jaar toegenomen. Dat komt vooral door afname van de sterfte onder kinderen en jongeren. Door betere gezondheidszorg en betere verkeersveiligheid. Voor wie de 65 heeft gehaald is de levensverwachting sinds de invoering van de AOW in 1957 met maar 4 jaar toegenomen. Verhoging van de AOW-leeftijd tot 67, maakt deze extra tijd voor de helft ongedaan. Dat door de vooruitgang meer mensen kunnen genieten van hun oude dag is geen reden om de AOW-leeftijd te verhogen. We leven niet om te werken, maar werken om te leven. Daar komt bij dat het probleem vooral ligt bij de 1 miljoen mensen onder de 65 die nu nog langs de kant staan.

Overigens, de hogere levensverwachting geldt niet voor iedereen! Mensen met een laag inkomen leven gemiddeld 5 jaar korter en kampen 15 jaar eerder met een slechte gezondheid. Verplicht langer doorwerken vergroot dat verschil alleen maar. Het aantal mensen dat gezond de pensioenleeftijd haalt, zal dus door de verhoging naar 67 afnemen.

Is er iets op tegen als iemand wel wil werken na 65? Nee hoor, iedereen die wil doorwerken na zijn 65ste moet dat wat ons betreft ook kunnen. Maar dat is iets anders dan het verplichten. De SP wil het voor hen die door willen werken makkelijker maken om dat te kunnen doen. Er moet ook zoiets zijn als 'een recht om door te werken'. Nu wordt iemand automatisch ontslagen bij het bereiken van de 65-jarige leeftijd. De SP wil dat op verzoek van de werknemer de arbeidsovereenkomst kan worden verlengd. De werkgever mag dit alleen weigeren als er goede redenen zijn.

Heb je ook een vraag aan Paul Ulenbelt? Mail hem op pulenbelt@sp.nl.