Venezuela, regime change of democratie?

Het Zuid-Amerikaanse land Venezuela staat al maanden in de internationale schijnwerpers. Het gaat slecht met de economie, er is hyperinflatie, de reële levensomstandigheden van Venezolanen verslechteren in rap tempo en de sociale onrust groeit. Door dalende olieprijzen, een eenzijdig op olie-export gerichte economie en falend economisch beleid, is er een tekort aan voedsel, medicatie en andere basisproducten. De democratie staat onder druk en zittend president Maduro verliest steun en legitimiteit door repressief optreden.

Maduro won de verkiezingen van 2013 met een nipte meerderheid van 1,49% op zijn uitdager Henrique Capriles. Tijdens de parlementsverkiezingen in 2015 verloor Maduro’s partij PSUV de meerderheid aan de verenigde oppositie (MUD). Zij eisen het aftreden van president Maduro en blokkeren in het parlement voorstellen van zijn hand. Tegelijkertijd worden parlementaire besluiten geblokkeerd door de president. Hoewel Venezuela volgens deskundigen dankzij president Chávez en de Bolivariaanse Revolutie een zeer progressief en participatieve grondwet kent, besloot Maduro tot het instellen van een grondwetgevende vergadering om zo uit de politieke impasse te geraken en zijn verzwakte positie te versterken.

Op 30 juli jl. zijn er verkiezingen geweest die op grote bezwaren stuitten van de oppositie. Zij hebben de verkiezingen geboycot en maken geen onderdeel uit van de grondwetgevende vergadering. Er is ook veel kritiek op de gevolgde procedure. Het door de grondwetgevende vergadering instellen van een waarheidscommissie die de gangen van de oppositie moet natrekken voor de regionale verkiezingen in oktober, maakt de situatie er niet beter op. Met het recente besluit het parlement buiten werking te stellen omdat zij weigert de grondwetgevende vergadering trouw te zweren, is er sprake van een totale politieke impasse.

Amnesty International, Human Rights Watch en de VN Mensenrechtenraad spreken over ernstige mensenrechtenschendingen, doden en onderdrukken van de politieke oppositie door de regering Maduro. Die mensenrechtenschendingen zijn volstrekt onacceptabel en moeten stoppen. De afgelopen maanden zijn er meer dan honderd doden gevallen tijdens demonstraties en protesten. Het onderdrukken van vreedzame oppositie of het ontslaan van onwelgevallige ambtenaren is in strijd met internationale mensenrechten. Wil de Venezolaanse regering geloofwaardig worden en aan legitimiteit winnen, dan zal zij de mensenrechten moeten respecteren, onafhankelijke rechtspraak moeten borgen en een onderzoek laten uitvoeren naar het geweld, de doden en mensenrechtenschendingen.

Bij dit alles kunnen en mogen we de ogen niet sluiten voor het geweld dat door delen van de oppositie gebruikt wordt. Door diverse onafhankelijke bronnen wordt bevestigd dat gewelddadige, extreem-rechtse groepen bommen gooien naar agenten, een vermeende Chavista in brand hebben gestoken en overheidsgebouwen aanvallen. Dit zijn misdaden die moeten worden aangepakt. Niet in de laatste plaats omdat geweld tegen andersdenkenden, aanvallen en doden van publieke gezagsdragers of het omver willen werpen van een democratisch gekozen leider, strijdig zijn met democratie.

Miljoenen Venezolanen zijn ondertussen de dupe van het wanbeleid en de polarisatie. Hoewel Maduro steun verliest, vrezen veel Venezolanen ervoor terug te moeten naar de tijd van voor de Bolivariaanse Revolutie. Voormalig president Chávez heeft veel betekend voor de gewone Venezolanen. Tegen het zere been van de rijke oligarchie, nationaliseerde hij de olie-industrie en investeerde de inkomsten in armoebestrijding, onderwijs en gezondheidszorg. Niet te ontkennen valt de spectaculaire afname van ongelijkheid, armoede en ongeletterdheid dat het Chavisme bracht. Velen vrezen compleet uitgesloten te zullen worden van het politieke systeem als de oppositie weer de touwtjes in handen krijgt.

Het dreigen met harde sancties of militair ingrijpen zoals de VS onder leiding van president Trump doen, zal de Venezolanen in ieder geval geen menswaardig bestaan bieden. Een dergelijke interventie is niet alleen illegaal maar ook gevaarlijk voor de Venezolaanse bevolking. De armoede zal er niet mee worden teruggedrongen en het dodelijke geweld niet stoppen. Sterker, het risico op een burgeroorlog zal alleen maar toenemen. Inmiddels weten we door ingrijpen in Afghanistan, Irak en Libië dat bommen en regime-change vooral big business zijn voor de wapen- en olie-industrie en de gevestigde orde. Maar volkeren geen vrede en democratie brengen.

Wel zou de Venezolaanse bevolking gesteund kunnen worden door een bemiddelingspoging van onafhankelijke, gezaghebbende personen in de regio. De Venezolaanse bevolking verdient het om serieus genomen te worden. Zij zijn de sleutel om uit de politieke impasse te geraken. Zowel de regering als oppositie zouden de belangen van hun bevolking voorop moeten stellen door in ieder geval de democratische regels te respecteren. Dialoog, verzoening, respect voor de nationale soevereiniteit en internationale mensenrechten is de enige weg naar democratische oplossingen voor complexe problemen.