De terugkeer van de geschiedenis
“Met het vervliegen van de dromen uit de periode na de Koude Oorlog dient de liberale democratische wereld zich te beraden op een reactie. De voorbije jaren, waarin de grote autocratieën Rusland en China zijn opgekomen en de moslimfundamentalisten hun strijd zijn aangegaan, zijn de democratieën verdeeld en afgeleid geweest. [...] De geschiedenis is terug, en de democratische naties moeten hun geschillen bijleggen om er vorm aan te geven. Doen ze dat niet, dan zullen anderen dat in hun plaats doen.”
Aldus Robert Kagan in 'De terugkeer van de geschiedenis' (de Bezige Bij, 2008). Kagan is een rasecht machtspoliticus en adviseur van John McCain. Niet echt een bondgenoot van de SP, maar dat maakt zijn boek niet minder interessant. Het is een reactie op 'Het einde van de geschiedenis' van Francis Fukuyama uit 1992. Kortweg was de boodschap van Fukuyama: In 1989 is het communisme verslagen, het liberalisme heeft overwonnen. Het is een kwestie van tijd voordat de rest van de wereld net als de VS en Europa een (neo)liberale democratie zal worden.
Met de aanslagen van 11 september en de opkomst van Rusland en China is volgens Kagan de geschiedenis teruggekeerd. Er zijn twee nieuwe concurrenten bijgekomen voor het westen: de autocratie en het moslimfundamentalisme. Rusland en China vertegenwoordigen de autocratieën, het moslimfundamentalisme komt uit het Midden-Oosten, met name vanuit Iran.
In het boek wordt betoogd dat China en Rusland nieuwe supermachten zijn die zich niet door de VS de les laten lezen. Kagan ziet de VS als de nobele supermacht die samen met de EU een antwoord moet geven op deze nieuwe wereldorde. En daarmee wordt het denken vanuit machtsblokken gerechtvaardigd: wij tegen zij, goed tegen kwaad. Er is veel mis met de politiek van China en Rusland, maar het valt te begrijpen dat zij niet klakkeloos achter de VS aanlopen.
Naast de zeer omstreden oorlogspolitiek, is er de neoliberale politiek van de VS. “Meer markt en minder overheid”, was jarenlang het devies. Maar de voortslepende kredietcrisis brengt ook dat geloof in de problemen. En daarmee staat zowel de militaire als de economische politiek van de VS zwaar onder druk. Dit vervangen door moslimfundamentalisme of autocratische politiek lijkt me geen goed idee. Maar er is nog een vierde weg: die van samenwerking en internationale solidariteit. Onvindbaar in het boek van Kagan, maar absoluut aanwezig en zeer de moeite waard om voor te strijden.
