Artikel 23, tijd voor een update?

Voor gelijke kansen in het onderwijs zijn gemengde scholen van groot belang. Als de overheid niet zorgt voor een eerlijke verdeling van kansarme en kansrijke leerlingen, zijn alle mooie woorden over gelijke kansen een lege huls. Want de segregatie is een tijdbom onder de samenleving. We kunnen niet accepteren dat er enerzijds scholen zijn met een opeenstapeling van problemen en anderzijds kleine elitescholen voor de rijke bovenlaag.

Natuurlijk heeft dat ook te maken met segregatie in de woonwijken, maar het is net zo goed een zaak van het onderwijs. Er zijn gemengde wijken waar toch zwarte en witte scholen staan. En dat terwijl een eerlijke verdeling van achterstandsleerlingen grote voordelen heeft. Als het percentage achterstandsleerlingen in een groep de 30 procent niet overschrijdt, worden de “normale” leerlingen niet naar beneden gezogen, maar de achterstandsleerlingen wel naar boven.

Maar gemengde scholen kun je alleen bereiken als alle scholen daaraan meewerken. En dat is lastig, want door artikel 23 van de grondwet hebben scholen veel vrijheid om niet mee te werken. De overheid staat gedwongen aan de zijlijn. Ook de vrije schoolkeuze draagt bij aan het proces van segregatie. Hoogopgeleide ouders kiezen tijdig voor hun eigen scholen totdat die vol zitten. De andere ouders hebben het nakijken en moeten naar een andere school.

Artikel 23 was de uitkomst van de schoolstrijd, bijna 100 jaar geleden. De bekostiging van bijzondere scholen had destijds een emancipatoire werking voor het katholieke volksdeel. Bijzondere scholen hoorden bij de verzuiling. Maar hoort dit systeem ook nog bij deze tijd? Kunnen we ons dat wel veroorloven, als we zien dat er spanningen zijn tussen bevolkingsgroepen? Moeten wij niet veel meer de regie in handen nemen en van de scholen verlangen dat zij betrokken worden bij de buurt waarin ze staan? Zetten we in op integratie met gemengde scholen of sluiten we ons op in onze eigen school in onze eigen buurt?

Wie eerlijk is, ziet dat artikel 23 niet meer van deze tijd is. Van de bijzondere scholen heeft 95 procent niet veel meer op met zijn oorspronkelijke religieuze grondslag. Maar artikel 23 geeft nog steeds veel vrijheid aan scholen om zich te onttrekken aan de aanpak van de segregatie. Een gezamenlijke aanpak is afhankelijk van vrijwillige medewerking.

Aanpassing van artikel 23 is moeilijk zolang er christelijke partijen in de regering zitten. Maar er is al veel mogelijk zonder artikel 23. Bijvoorbeeld de invoering van een acceptatieplicht, zodat scholen geen leerlingen meer kunnen weigeren. Nog belangrijker is het maken van afspraken over gemengde scholen door middel van dubbele wachtlijsten. Dat staat dan ook centraal in onze integratienota Gedeelde Toekomst.