Een gevangene die een vak leert, is een zorg minder

Driekwart van de gevangenen gaat weer in de fout. Opsluiten alleen werkt dus niet.

Op een willekeurige dag zitten er bijna 17.000 mensen in een huis van bewaring of een strafinrichting. Ze worden niet of nauwelijks op hun delict aangesproken en hebben er weinig zinvols te doen. Niet zo vreemd dat driekwart van alle ex-gedetineerden binnen zeven jaar weer in de fout gaat, zoals Trouw gisteren meldde in een artikel over het 'Nieuwe Opsluiten'.

Veel gedetineerden kloppen nu na vrijlating direct aan bij de sociale dienst, voor een uitkering. Begrijpelijk, solliciteren vanuit de gevangenis is lastig. Velen hadden ook al voor hun detentie een ontregeld leven.

Onder de verschillende kabinetten Balkenende is er volop bezuinigd op het gevangeniswezen: meer tijd op cel, minder arbeid en dagbesteding. Gevangenen kunnen alleen nog werk doen dat kostendekkend is. Nu staatssecretaris Albayrak het gevangeniswezen onder handen wil nemen en hard in wil zetten op het terugdringen van recidive, is het tijd om arbeid weer centraal te stellen. Anders betekent opsluiting alleen nog maar maar uitstel van delictgedrag.

Een beschaafd land behandelt zijn gedetineerden menselijk. Volgens de Penitentiaire Beginselenwet en 'European Prison Rules' van de Raad van Europa moeten gedetineerden een zinvol dagprogramma krijgen met voldoende arbeid en scholing. Het zijn voorschriften om serieus te nemen, juist ook om na vrijlating de terugkeer in de samenleving soepel te laten verlopen. Zorg dat mensen tijdens het uitzitten van hun straf weer een dagritme aanleren, laat ze een vakdiploma halen, dan zullen de recidivecijfers - nu nog torenhoog - dalen en neemt de veiligheid op straat toe.

Het argument dat steeds wordt gebruikt, is dat het veel te duur zou zijn om gedetineerden meer te laten werken, en echt werk te laten doen. Maar in een aantal Duitse deelstaten is het al gelukt om met (commerciële) arbeid winst te maken en gedetineerden een betere beloning te geven. In Nederland krijgen ze een karige 64 cent per uur. Als gedetineerden meer gaan verdienen, kunnen ze overigens een deel daarvan besteden aan het betalen van openstaande boetes of schadevergoeding aan slachtoffers.

Wat het geld betreft: misschien kan de straftijd korter worden naar rato van het aantal gewerkte dagen. Drie dagen gemotiveerd werken zou bijvoorbeeld kunnen leiden tot één dag strafverkorting. Wetende dat iedere dag in gevangenschap de samenleving 193 euro kost, is er een forse besparing mogelijk. Ook zal de gedetineerde dan eerder gemotiveerd zijn goede arbeid te leveren en in een normaal leefritme te komen.

We moeten dan wel toe naar een andere arbeidsverhouding tussen de gedetineerde en de staat. Er moet intern normaal gesolliciteerd worden, en ook kan men bij slecht functioneren door de directeur ontslagen worden. Om te voorkomen dat iemand na vrijlating direct werkeloos thuis zit of op straat staat, met alle mogelijke risico's van dien, zou de werkplaats in de gevangenis ook 'filialen' in de vrije maatschappij moeten hebben. De ex-gedetineerde zou met behoud van uitkering voor een bepaalde periode werkzaam kunnen blijven in bijvoorbeeld de drukkerij of het klusbedrijf van de gevangenis. Van daaruit kan hij begeleid worden naar regulier werk.

Ledigheid is des duivels oorkussen, luidt het gezegde. Mensen die in de fout zijn gegaan, moeten een kans krijgen zich te herpakken. In het belang van de ex-gedetineerde, maar ook van de samenleving.