Drenkelingen moet je redden, ook als je Italië of Europese Unie heet
Op 1 november stopt de Italiaanse regering met het grootschalig inzetten van de eigen marine voor het redden van vluchtelingen die schipbreuk dreigen te lijden in de Italiaanse wateren. Acht Europese lidstaten, waaronder Nederland, nemen een deel van die taken over, maar moeten het doen met een derde van het geld. Bovendien wordt de operatie uitgevoerd in het kader van de dienst voor gemeenschappelijke grensbewaking, Frontex, en is deze dan ook niet direct gericht op het redden van drenkelingen. Amnesty International is enorm bezorgd over de nu ontstane situatie. De SP deelt die zorgen: Italië moet zijn internationale verplichtingen nakomen en actieve reddingsoperaties blijven uitvoeren. De lidstaten en de Europese Commissie moeten nu de druk op Italië opvoeren en niet wachten op de volgende schipbreuk met honderden slachtoffers. Tegelijkertijd moet er samen met Italië wel naar een structurele oplossing worden gezocht voor de enorme aantallen migranten en vluchtelingen die via Italië de EU binnen willen komen. Zo zou eindelijk eens werk gemaakt moeten worden van Europese asielcentra.
Op 1 november komt er een einde aan het Italiaanse programma Mare Nostrum dat speciaal gericht is op het redden van mensenlevens op de Middellandse Zee. Tussen de 100.000 en 150.000 mensenlevens werden zo in het afgelopen jaar gered, al kwamen er nog altijd zo’n 2500 mensen om het leven. De operatie kostte €9 miljoen per maand en Italië zegt hier geen geld meer voor te hebben. Dit is een vreemde redenering. Italië is partij bij het Internationaal Verdrag inzake Opsporing en Redding op Zee. Volgens dat verdrag is ieder land verantwoordelijk voor de opsporing en redding van drenkelingen in bepaalde wateren. Het was de bedoeling dat bijvoorbeeld de Middellandse Zee verdeeld zou worden over alle landen die eraan grenzen, zodat er nergens een gebied zou zijn waar niemand zich verantwoordelijk voor voelt. Italië heeft de verantwoordelijkheid gekregen voor een flink stuk zee tussen Noord-Afrika en Italië. Dat de Italiaanse regering zegt krap bij kas te zitten, doet geen afbreuk aan de verplichtingen onder dit verdrag.
Mare Nostrum bestreek alle gebieden in de Middellandse Zee waar Italië verantwoordelijk voor was. De nieuwe operatie met acht lidstaten, onder de vleugels van Frontex, bestrijkt slechts de wateren tot 30 kilometer uit de kust. Bovendien gaat het vooral om grensbewaking, Frontex is nooit bedoeld geweest als reddingsmissie. Dit betekent dat vluchtelingen buiten de 30km.-zone niet kunnen rekenen op speciale reddingsoperaties. Zij zijn aangewezen op toevallig voorbijvarende schepen. Het is bekend dat veel kapiteins niet happig zijn op het oppikken van vluchtelingen op zee, ook al zijn ook zij hiertoe wettelijk verplicht. En zo dreigen er de komende maanden nog veel meer slachtoffers te vallen dan in de afgelopen periode.
De Britse regering heeft laten weten zelfs niet aan de beperkte Frontex-operatie mee te willen doen. De reden is dat, als vluchtelingen weten dat ze wel gered zullen worden, er nog meer mensen de oversteek gaan wagen. Hoe cynisch kun je zijn?
Het drama rondom Mare Nostrum toont aan hoe fout het zit met het huidige Europese asielsysteem: Italië probeert onder zijn verantwoordelijkheden uit te komen, omdat het zegt de enorme instroom van vluchtelingen en migranten niet aan te kunnen. Toegegeven, het gaat om enorme aantallen, maar Italië is geen straatarm land. Toch zullen de lidstaten iets moeten doen: eerder stelde de SP al voor Europese asielcentra op te richten in de Europese Unie, dichtbij de buitengrenzen. Met dit voorstel heeft de Nederlandse regering nog niets gedaan. De Europese Commissie heeft belangstelling, maar is ook nog niet met een voorstel gekomen. Het is de hoogste tijd om nu stappen vooruit te zetten: Italië moet weer mensenlevens gaan redden, maar de andere lidstaten moeten erkennen dat het huidige asielsysteem van de Europese Unie faalt en dat nieuwe maatregelen, zoals Europese asielcentra, nodig zijn. Alleen zo kunnen we voorkomen dat er nieuwe recordaantallen slachtoffers vallen.
